Айтыстың негізгі салмағы да, түйіні де өмір шындығы. Бетпе-бет келген екі ақын да сол орайда жеңудің сан алуан жолдарын, амал-тәсілдерін қарастырады. Ә дегеннен амандасу, ел жағдайын сұраудың өзінде айтыс боларлық түйін, сын тағарлық мәселелер іздестіріледі. Қарсыластардың қай-қайсысы да негізгі уәж, аталы ойларын бірден жайып салмай, аңысын аңдап, құрылған тор, айлалы қақпанға түсіруді көздейді. Оның алдын орап, матап, шырмап, қисынды да уәжді сөзбен тоспақ болады. Машығы мол, айла-тәсілі көп, аталы сөзді орнымен қолдана білген ақын ғана мәрелі жеңіске жетеді. Суырып салма өлеңге ысылған, ағыл-тегіл жыр иесі айтыста сөз таппағаннан жеңілмейді, аталы сөзден, жүйелі ойдан, бұлтартпас шындықтан тосылады. Мұны қанша өкінішті болса да жұрт алдында ашық мойындауға, кейінгі жырлау кезінде жасырмай айтуға мәжбүр болған.
Ертеректе бір хан мен баласы өмір сүріпті. Ол күні бойы еш нәрсе жасамай ауырған болып жата береді екен. Хан баласына барса ауырып жатырмын деп қойып жата береді. Бір күні баласы бүгін өзінің бөлмесіне кірмеуді сұрайды. Оңаша болғысы келетіні туралы, оңаша болса тез жазылып кететін шығармын деп айтады. Әкесі бұны саған кім айтты деп сұрауды ұйғарады. Бірақ бөлмеге кіріп келсе баласы жоқ екен. Және терезе ашық екен. Әкесі баласының қашып кеткені туралы түсініп. Әкесі баласын өтірік айтқаны үшін жазалауды шешті. Патшалықтың барлық есік, терезелерін жауып тастап, әкесі басқа жерге кетіп, уәзірлеріне балам келсе сен жоғалып кеткеннен кейін әкең сырқаттанып қалған деп айт дейді. Баласы патшалыққа келіп осы мәліметті естіп уайымдайды. Біраз күн өтіп әкесі келгенде баласы қуанып кетеді. Сол кезде әкесі балам сен мені уайымдап қиналдың ғой. Менде дәл солай сен өтірік ауырып қалғанда қатты уайымдадым. Өтірік айтқан өте жаман екенін түсіндіре алған шығармын деген ойдамын. Баласы жылап енді алдамауға уәде береді. Сол кезден бастап бәрі қалпына келеді.
Су тіршілік көзі.Сусыз адамдар,жануарлар,өсімдіктер еш нарсе өмір сүре алмайды.Ол түссіз,тұнық,мөлдір.Су барлық тірі организмдерге керек.Сусыз тіршілік жоқ.Әрбір организмге су қажет.Егер сен егін ексеңде ол өсу үшін су қажет.Суды аәркім әрқалай пайдаланады.Судың да мұрауы бар дегендей,суды ысырап қылмау қажет.Енді өзендер туралы айтатын болсақ,Қазақстанның әр аймағында ірілі-ұсақты 85 мың өзен бар. Оның ішінде 7 өзеннің ұзындығы 1000 шақырымнан асады.Жердің бүкіл 70 пайызы судан тұрады,бірақ тек 1%-ы ішуге жарамды.Адам денесі 60% судан тұрады. Су-тіршілік көзі дегенмен толықтай келісемін.