Фотосинтезді зерттеу барысындағы ең басты мәселелердің бірі — осы процестің өсімдіктердің жасыл жапырақтарында жүзеге асуы құбылысын ашу. Бұл сұраққа нақты жауап берген неміс ғалымы Т.В.Энгельман болды. Ол фотосинтез процесінің хлоропластарда жүретінін дәлелдеу үшін жасушаның әр түрлі бөліктерін кішкене сәуле шоқтарымен жарықтандыруға болатын микроскоп құрастырды. Жасушаның жеке бөліктерін жарықтандыра отырып, оның қай бөлігінің фотосинтезге кабілетті екенін зерттеді. Сөйтіп, ол жасушаның қай бөлігі фотосинтез процесі үшін жарық қабылдағышы бола алатынын дәлелдеді. Фотосинтездік белсенділікке талдау жасау үшін ол тек анаэробты жағдайды ғана талдап алды. Ол үшін қозғала алатын және оттектің концентрациясы жоғары болатын аймақ бағытына қарай жылжитын бактерияларды қолданды. Сонда Т.В.Энгельман бактериялардың жасушаның жарық түскен хлоропластарына жылжитынын басқа жарық түскен органоидтеріне жылжымайтынын байқаған. Бұдан Энгельман: "Хлоропластар жасушалары оттек орталығы болып табылады және фотосинтез процесі нәтижесінде оттек бөлінеді" деген тұжырым жасаған. Сонымен фотосинтез процесі кезіндегі жарықтың сіңірілуі мен оттектің бөлінуі тек хлоропластарда жүретіні анықталды.
Объяснение:
Қамшы туралы кейбір тілдік мәліметтерді Қазақ совет энциклопедиясынан да (ҚСЭ) кездестіре аламыз. Жұмсалу орнына қарай ол ‘’ат камшы, арба қамшы, түйе камшы, соқа қамшы’’ деп аталса, өріміне қарай ‘’төрт таспа камшы, бестаспа қамшы, сегіз өрім, кырық өрім қамшы, он екі таспа камшы’’ деп аталады [3]. Қамшының кішкене шағындау түрін аймақтық тілде ‘’тай қамшы’’ деп атайды: "Төбесінде тұлымшағы бар дөңгелек тақиялы қолына тай қамшының сабын сәл ұзын жіңішке қара таяғы өзіне ғана жарасқан " (Есенжол Домбай. Жаман Жәутік, 1980, 205-6.). Қамшы сабының ‘’тобылғы, ырғай, еліктің сирағы’’ т.б. заттардан жасалатыны белгілі. Кейбір өрімшілер ‘’ат қамшының’’ сабын қайыстың өзінен тығыз етіп өреді. Оны ‘’өрме сапты камшы’’ дейді. Қамшыны, негізінде, мықты қайыстан өреді. Түйелі елде шідер, шылбыр, қамшы ‘’түйенің құйыршығынан’’ істеледі. Ал құйыршық дегеніміз "түйенің ұзын құйрық терісінің ортасынан тілгендегісіндей етіп бөлек алған тері" [4]. Қамшы өрудің шеберлерін қазақтар ‘’өрімші’’ деп арнайы атаған. Кейбір ‘’өрімшілер’’ әдетте өрімнің ұзындығын қамшы иесінің тұтамына лайық өруге тырысқан. Өрімшілікті айтылатын мына сөз осы бір ерекшелікке байланысты болуы керек.
