- Hi Коля! Ал онда сен қысқы демалыста барамыз?- Сәлем Әлем. Мен ауылда әжеме барамын. Ал жаңа жыл тойлау үшін болады.- Ал, мен үйге болады. Бірақ біз күн сайын жүретін болады!- Сіз сондай-ақ ауылда қалай білесіз бе? Таза ауа, орман қар айналасында бар.- Мен қыста ұнайды. Ол сондықтан әдемі!
- Привет, Коля! А куда ты поедешь на зимних каникулах? - Привет, Света. Я к бабушке поеду, в деревню. И новый год там отмечать буду. - А я дома буду. Но зато мы гулять каждый день будем! - А ты знаешь как в деревне хорошо? Там свежий воздух, лес снежный рядом. - Мне вообще зима нравится. Она такая красивая!
Қалау райы сөйлеушінің белгілі бір амалды я әрекетті жүзеге асыруға бағытталған ниетін, ынта-тілегін, үміт-арманын білдіреді. Бұл райдың көрсеткіштері есебінде -ғы (+м, +ң) сы кел; -са игі еді; ғай еді; -са екен (аналитикалық) форманттары қызмет етеді.[2]
Мысалы:Меніңбар-ғы-м келедіБіздіңбар-ғы-мыз келедіСеніңбар-ғы-ң келедіСендердіңбар-ғы-лары-ң келедіСіздіңбар-ғы-ңыз келедіСіздердіңбар-ғы-лары-ңыз келедіОныңбар-ғы-сы келедіОлардыңбар-ғы-лар-ы келеді
Бұл форма мазмұны жағынан жүзеге асу я аспауы неғайбыл келер шақ мәнінде жұмсалумен қатар, өткен шақ пен осы шақ түрлеріне де қолданыла береді. Бірақ олар нақтылы амалдың жүзеге асқан я асып жатқан шағын емес, тек өткен шақта я қазіргі шақта сөйлеушінің көкейінде болған арман-ынтаны ғана білдіреді.
Күрделі -ғай еді форманты арқылы сөйлеуші басқа(II, III жақ) субъектінің бегілі бір амалды жасағанын я орындағанын аңсайды, іздейді, бірақ одан амалдың қалай тынғаны көрінбейді де, білінбейді.
Мысалы: сен барғай едің; ол барғай еді т. б.
Күрделі -са игі еді форманты арқылы да сөйлеуші басқа (II, III жақ) субъектінің амалды орындауын тек тілек ретінде атайды. Бірақ амалдың нақтылы орындалатыны я орындалғаны аңғарылмайды.
Мысалы: сендер барсаңдар игі еді; олар барса игі еді т. т.
Бірақ сендер барса игі едіңдер дегеннен тілек я қалаудан гөрі күдік я күмән мағынасы күштірек білінеді.
Күрделі -са еді форманты амалға тек арман мәнін үстейді, бірақ оның орындалуы я орындалмауы жөнінде ешқандай мәлімет білдірмейді.
Мысалы: ол келсе еді; сіз барсаңыз еді т. т.
Күрделі -са екен форманты да болашақта істелінетін амалды тек аңсап тілейді, бірақ оның жүзеге асу я аспауы тіпті ескерілмейді я ілтипатқа алынбайды.
Мысалы: сен ертең жүрсең екен; ол пікірін айтса екен т. т. осыларды колданып тапсан болады
