Птицы – существа летающие, поэтому ловко прячутся от людских глаз в кронах деревьев, под крышами домов и во всевозможных секретных местечках. Наше внимание к птицам не всегда безобидно. Сколько раз приходилось видеть, как озорные мальчишки стреляют по птицам из рогатки или бросают камешки. Раненая птица не может выжить в окружающем мире. На земле ее подстерегают бесчисленные враги и опасности. Даже дворовые коты охотятся на птицу, разгуливающую по лужайке. И обязательно поймают, если она ранена или больна.
Иногда нам кажется, что вполне можно обойтись без птиц. Правда, как только мы начинаем учить природоведение и зоологию, то с удивлением понимаем важное значение птиц в природе.
Самое главное качество пернатых – это уничтожать вредных насекомых. Посевы полей и урожаи садов напрямую зависят от птиц, обитающих в данной местности. Поэтому, когда мы хрустим сочным яблоком или корочкой свежей булочки, нужно с благодарностью вспоминать неутомимых санитаров природы.
Улетая в теплые края, птицы всегда возвращаются в родные места. На своих крыльях они приносят людям тепло весны и рождение новой жизни. Все жаркое лето и промозглую осень птицы хозяйничают на родных просторах, чтобы, улетая на зимовку, оставить нас с богатым урожаем.
Есть птицы-патриоты, которые никогда не покидают свой родной край. Они стойко переживают зимние холода, прячась в старых дуплах или гнездах. Мы должны таким птицам выжить. Хорошей поддержкой станут кормушки, развешанные по стволам деревьев в городских дворах и парках. Любой прохожий сможет пополнить птичью столовую горстью крупы или семечек.
И не забывайте, друзья, что без пения птиц наша жизнь стала бы намного грустнее и обыденнее. Ничто так не радует слух человека, как заливистая трель звонкой птички.
Перевод на Казахский;
Құстар ұшатын тіршілік иелері, сондықтан олар ағаштардың тәжінде, үйлердің төбесінде және барлық құпия жерлерде адам көзінен жасырады. Біздің құстарға деген назарымыз әрдайым зиянсыз емес. Қанша рет жаман балалардың құстарды атып немесе тас лақтырғанын көруге тура келді. Жараланған құс қоршаған әлемде өмір сүре алмайды. Жер бетінде оны сансыз жаулар мен қауіптер күтіп тұр. Тіпті аула мысықтары көгалдарды аралап жүрген құстарды аулайды. Егер ол жарақат алса немесе ауырса, міндетті түрде ұстаңыз.
Кейде бізге құстарсыз жасауға болатын сияқты. Рас, біз табиғаттану мен зоологияны үйрете бастағанда, біз құстардың табиғаттағы маңыздылығын таңқаларлық түрде түсінеміз.
Құстардың ең маңызды сапасы-зиянды жәндіктерді жою. Егістік дақылдары мен бақша дақылдары осы аймақта тұратын құстарға тікелей байланысты. Сондықтан, біз шырынды алма немесе жаңа піскен шелпек қытырлақ болған кезде, табиғаттың қажымас тәртібін ризашылықпен еске алу керек.
Жылы жерге ұшу.
Ғабит Мүсірепов 1902 жылы қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы Жамбыл ауданында шаруа отбасында дүниеге келді. Оның азан шақырып қойған аты – Ғабді әл-Ғабит. Бұл арабша "Құдайдың құлы" деген мағынаны білдіреді. Қаламгердің әкесі Махмұт діни сауатты, өз ортасында беделді, парасатты адам болған.
1908-19қоқыс, арабша хат таниды. 1916 жылы Ғабитті нағашысы Оңғарбай шаруаға көмектесуге алып кетеді. Артынша Ақпан көтерілісі басталып, әскерде жүрген Оңғарбайдың балалары елге оралады. Осыдан соң, шаруадан қолы босаған Мүсірепов ауылдағы Ыбырай Алтынсарин жүйесімен ашылған орысша-қазақша бастауыш мектебінде оқиды. Онда ол белгілі ұстаз Бекет Өтетілеуовтен дәріс алады. Мұғалім болашақ жазушының әдебиетке ерекше ықылас аударуына септігін тигізді. Сондай-ақ Ғабит орыс тілін жетік меңгеруге мүмкіндік алды.
1918-1921 жылдары Пресногорьков станциясындағы жоғары жеті жылдық училищеде орысша білімін шыңдайды. Ал 1923 жылы ол жазушы Сәбит Мұқановпен бірге Орынбордағы жұмысшы факультетіне (рабфак) оқуға түседі. Бұл білім ордасында әлем әдебиеті саңлақтары мен XIX ғасырдағы орыс классиктерінің шығармаларымен танысады.
Алғашқы туындысы қабырға газетінде жарияланды
Жазушы, филология ғылымдарының докторы Нұрдәулет Ақыш Мүсірепов жұмысшы факультетінде алғашқы шығармасын жазғанын жеткізді.
"Сәбит Мұқановтың айтуынша, ол рабфактің қабырға газетінде өзінің "Тулаған толқынында" деген очеркін жариялаған. Бұл оның алғашқы шығармасы еді. Көптеген әдебиеттанушы Ғабеңнің алғашқы шығармашылығы "Тулаған толқыннан" басталды деген пікірде", - дейді ол "Ұлт мақтанышы". Ғабит Мүсірепов" деректі фильмінде.
Оның айтуынша, әдебиет зерттеушілері "Тулаған толқынды" таза очерк деп қабылдамайды.
"Олар оны көркем шығарма деп те есептейді. Өйткені бұл шығарманың бойында әрі очерктік сипат, әрі деректілік, әрі көркемдік қасиеттер тоғысқан. Бірақ алғашқы туынды болғандықтан кемшіліктер де бар. Себебі, бұл шығарма сол кездегі кеңестік саясатқа үндес жазылған", - дейді ол.
Әдебиетпен айналысуына кім түрткі болды?
Сәбит Мұқанов пен Ғабит Мүсіреповтің жас айырмашылығы бар болғаны екі жас. Жазушы өзінің "Автобиографиялық әңгімесінде" әдебиетпен шұғылдануына кім түрткі болғанын былайша баяндайды:
"Менің кітапқа деген құмарлығымды, азды-көпті сынай алатынымды байқап, Сәбит маған – "жазуға кіріс" деп мазалап жүрді. "Сәкеннің көрдей қараңғы бөлмесінде Сәбитпен бірге тұрдым. Бейімбет пен Сәкеннің өлеңдерін газет-журналдардан оқи бастадым. Бейімбеттің "Шұғаның белгісі" бір түрлі әдемі жазылғанын көрдім. Ішімнен жазуды қаласам да, қолым бармай жүрген".
Мүсірепов 1926 жылы Орынбордағы жұмысшы факультетін бітіреді. Ал 1926-1927 жылдары Омбы қаласындағы ауылшаруашылық академиясында оқиды. 1927-1928 жылдары Щучинск орман шаруашылығы техникумында оқытушы болып еңбек етеді. 1927 жылдан коммунистік партияның мүшесі атанады.
1928 жылдан бастап Қазақстанның партия, совет баспа орындарындағы әртүрлі жауапты қызметтерде болды. 1928-1932 жылдары Қазақстан мемлекеттік баспаның бас редакторы міндетін атқарды.
1933 жылы Қазақ КСР оқу халық комиссариатының өнер секторының меңгерушісі, 1934-1935 жылдары алдымен "Қазақ әдебиеті" кейін "Социалистік Қазақстан" газетінің бас редакторы болды.
"Бейімбет жау болса, мен де жаумын"
Жазушы 1936 жылы ВКП (б) қазақ өлкелік комитетінің ба з бөлім меңгерушісінің орынбасары, 1937 жылы Қазақстан компартиясы саяси-ағарту бөлімінің меңгерушісі болып жұмыс істеді. Қазақстан орталық партия комитетінде түрлі жауапты қызметтер атқарды. Бірақ шындықтың бетіне тіке қарай алатын Ғабиттің іс-әрекеті кеңес иделогиясына кереғар бола бастайды.
Сталиндік репрессияның зияны Ғабит Мүсіреповке де тиді. Профессор Шериаздан Елеукенов бұл жағымсыз оқиға 1937 жылы болғанын айтады.
"Онда Ғабит Мүсірепов орталық партия комитетінде мәдениет бөлімін басқаратын. Ол жазушылар одағында жиналыс болып жатыр дегенді естіп, сонда барады. Онда отырған адамдар оған "Бейімбет деген жаудың досы келді" деп айтқан. Сонда Ғабекең "Бейімбет Майлиннің ұсталғанын білемін. Бірақ ол қате ұсталып жатыр. Бейімбет жау болса, мен де жаумын" деп, жиналыстан кетіп қалыпты", - дейді ғалым.
- Мен казакша тусiнемiн, бырак сойлеуге киналамын.
- Неге? Сен казак тiлiндi мектепте окисын ба?
- Ия, бырак маган косымша сабакка баргым келедi.
- Бул оте жаксы. Сен казак тiлiндi жаксы коресiн бе?
- Ия, арине, мен казакпын гой, бул менiн ана-тiлiм!
- Мен де казак тiлiндi жаксы коремiн, бырак мен орыспын.
- Бул оте жаксы! Барлык казакстандыктар казак тiлiндi бiлу кажет. Сен де солай ойлайсын ба?
- Ия, солай ойлаймын. Мен казакша мектепте окимын, ойткене маган Улттык тiлiндi бiлгiм келедi.
- Ия, оны бiлу кажет! Ал ендi сау бол, маган сабакка бару кажет.
- Сау бол.