Баяғы бір заманда бай мен кедей көрші өмір сүріпті. Олардың араздығы сондай, бірін-бірі көргісі келмейді екен. Байдың үйі кең, әдемі болыпты. Іші толған – алтын мен күміс. Ал кедейдің үйі ағаштан жасалған, төбесін бұтамен жапқан қора екен. Алтын мен күміс түгілі, нанын әзер тауып жепті. Егін егіп, оны суарып, күтіп, орып, өз күнін өзі көріпті. Бір жылы көктемде алапат, су тасқыны болады. Бай алтынын көтеріп ағаштың басына шығып кетеді. Ал кедей болса, бір көмеш нанын қойнына салып, ол да ағаштың басына көтеріледі. Су тасқыны он бес күнге созылады. Бір күні қарны ашқан бай кедейге: - Әй, кедей, сен мына бір кесек алтынды ал да, маған бір үзім нан бер, - дейді. - Жоқ, алтының өзіңе, нан бере алмаймын, - деп жауап береді кедей. Екінші күні бай кедейден тағы да нан сұрайды. - Алтынымның жартысын берейін, - дейді ол бұл жолы. - Жоқ, бере алмаймын, - деп бұл жолы да кедей келіспейді. Ақыры, аштан өліп бара жатқан соң шыдамай, бай бір үзім нанға барлық алтынын айырбастайтынын айтады. Кедей бәрібір көнбейді. Бойынан күші кеткен бай басы айналып, суға құлап кетеді. Ал, келесі күні су тоқтап, кедей ағаштың басынан түседі. Халықтың: «Алтын, күміс - тас екен, арпа, бидай – ас екен» дейтіні осыған орай айтылған екен.
Тірі жан тіршілік етпейтіндей көрінетін аспанмен таласқан тау мұздықтарында қар барысы мекен етеді. Қазір бұл аймақтарда қанша барыс бар екенін ешбір ғалым дөп басып айта алмайды. Мысық тұқымдас жыртқыш аңның дене тұрқы – 125-135, биіктігі – 60 , құйрығы – 90-100 сантиметрге дейін жетеді. Ал, салмағы – 30-40 келі тартады. Түсі – көк сұр, теңбіл-шұбар, сақина тәрізді дөңгелек қара дақтары бар. Жүні ұзын әрі қалың. «Соңғы жылдары ғалымдардың шетелдік ғалымдармен бірігіп жұмыс істеуінің арқасында фототұзақ арқылы нақты мәліметтер жиналып жатыр. Әсіресе, Іле Алатауы, Ақсу-Жабағылы, Көлсай көлдеріне арнайы фототұзақтар қойылған»,-дейді биология ғылымдарының кандидаты Қылышбай Мұсабек. Барыс Қазақстан мен Орталық Азияның биік тауларында кездеседі. Ең көп жүретін жері – басын мәңгі қар басқан тік беткейлер мен қиялар. Қысқы қалың қарларда таудың орманды белдеулеріне дейін төмен түседі. Бұл түз тағысы тұяқты жануарларды, әсіресе, арқарды, тау ешкілерді, құстардан ұлар мен кекілікті қорек етеді. Жортуылға негізінен іңірде немесе түнде шығады. Бүгінде дүниежүзі бойынша барыстың жалпы саны 4000-ға да жетпейді екен.
Сенің кітабың
Сіздің кітабыңыз
Оның кітабы
Біздің кітабымыз
Сендердің кітаптарың
Сіздердің кітаптарыңыз
Олардың кітаптары