Көркемдегіш құралдар деген не?
Көркемдегіш құралдар – автордың шығарманы әсерлеу,бейнелуіне септігін тигізіп,оның шеберлігін танытатын құралдар.Ондай құралдарға ажарлаудың,құбылтудың түрлерін жатқызуға болады.Олар:эпитет,теңеу,метафора,метонимия,кейіптеу,аллгория,синекдоха,литота т.б.
Өлеңдегі көркемдегіш құралдар.
1) Өлеңде эпитет бар.Олар: тал шарбақ,тас қала.Эпитет – заттың, яки құбылыстың ерекшелігін, сыр-сипатын бейнелі түрде танытатын поэтикалық және стилистикалық ұғым, экспрессивті айқындаушы сөз.Өлеңдегі екі эпиттет де заттың сипатын ерекше ашып тұр.
2) Метонимия қолданылған.Ол : жан сақтап.Метонимия – троптың (құбылтудың) бір түрі. Өзара байланысты балама ұғымдарды қолдану, құбылыс орнына оның ерекше қасиетін көрсету. Бұл жерде "жан сақтау" – тіршілік ету,өмір сүру деген мағынаны астарлап тұр.
3) Тұрақты тіркестер кездеседі.Олар:ат құйрығын кесермін,ат сауырын беру.Тұрақты сөз тіркестері – екі немесе одан да көп сөздердің тіркесуінен жасалып, бір ұғымды білдіретін бейнелі сөздер тобы."Ат құйрығын кесу" мағынасы – қарым-қатынасты үзу,ал "ат сауырын беру" – бөлініп,басқа жаққа кетті деген мағынада.
4) Риторикалық сұрау қолданылған:
Сонда, ханым, не десін?
Мен жоқ болсам, Есім хан,
Ит түрткіні көресің.
Жиембет қайда дегенде,
Не деп жауап бересін?
Риторикалық сұрау(лепті сұрау) – шешендік тәсілге жататын айшықты сөз тіркесі, ойды, сезімді әсерлі ету үшін жауабы өзінен өзі-ақ айқын нәрсені әсерлі леппен, сұрау түрінде айту.
5) Сонымен қатар өлеңде аллитерация мен ассонанс қолданылған.Аллитерация:
Тал шарбаққа мал сақтап,
Тас қалаға жан сақтап,
Тасқан екен мына хан!
Бұл жерде "Т" дауыссыз дыбыс қайлатанып тұр.Аллитерация – дауыссыз дыбыстардың қайталануы арқылы әдеби тілді ажарлап, сөздің реңін келтіре түсетін көркемдік тәсіл.
Ассонанс:
Арқаға қарай көшермін, Алашыма ұран десермін,
Ат құйрығын кесермін,
Ат сауырын берермін,
Алыста дәурен сүрермін.
Бұл жерде "А" дауысты дыбысы қайталанып тұр.Ассонанс –өлең сөзде дауысты дыбыстардың үндесе қайталануы.
Робинзон Крузоның бір күні.
Белгілі жазушы Даниэль Дефоның "Робинзон Крузо" атты романын білмейтін адам жоқ шығар,сірә.Мектеп кезінде кітапта берілген үзіндісін оқыдық,фильмін де көрдік.Кейіпкердің иесіз аралда жалғыз өзі шамамен жиырма сегіз жыл бойы өмір сүріп,тірі қалуы барлығымызды да таңдандырады.Ал Робинзон Крузоның әр күні бір-біріне ұқсамайтын.Әр күнде жаңа жаңалықтар,қиындықтар болды.Енді Робинзон Крузоның өз күнделігіне жазғандай бір күні,яғни оның ішіне алғашқы күніне тоқталып өтейік.
Ол өз күнделігінде бұл күнді "1659 жылы,30 қыркүйек" деп көрсеткен еді.Бұл оның кемесінің апатқа ұшырып,тек өзіның аман қалып,ессіз аралға тап болған күні.Түн ортасына дейін оны неше түрлі ойлар мазалады.Әрине,ол ойлар:аштық,үйінің жоқтығы,киімі мен қаруының болмауы еді.Оның жаудан қорғанатын жері де болмады.Робинзон Крузо алда тек өлімді күтті.Оны не жыртқыш аңдар,не жабайы адамдар жейді,не болмаса ол өзі аштықтан өледі.Осындай ойлармен ол ағаш түбіне жатып,жаңбыр жауып тұрса да қатты ұйқыға кетеді.Ия,бұл – Робинзон Крузоның бір күні.Бұл туындыдағы бас кейіпкер өзінің қайсарлығы,батылдығы мен ептілігінің арқасында тірі қалған еді.
