Қобыланды Батыр жыры—қазақ халқының қаһармандық жыры. Негізгі мазмұны—шет ел басқыншыларынан елді қорғау, осы жолда асқан ерлік көрсеткен ер азаматтардың батырлық істерін көрсету. Көркемдік биік қасиеттері жағынан дүниежүзі халықтарының белгілі батырлық эпостарының қатарында тұрған шығарма.«Қобыланды батыр»жырының ең көне түрі бізге жетпеген,өйткені жырды жырлаған ақын,жырау-жыршылар өзі өмір сүрген дәуір тұрғысынан толықтырып,өңдеп отырған. Сондықтан «Қобыланды батыр» жыры көп вариантты жыр болып саналады. «Қобыланды батыр» жырын жинау тек 19 ғасырда ғана қолға алынды. Жырдың бізге 29 түпнұсқасы жеткен.Осы 29 нұсқасының 26-сы Қобыланды батырдың ерлігі жайында,ал 3 нұсқасы Қобыландының балалары Бөкенбай мен Киікбай батырлар туралы жазылған.
Ақпарат беру жəне оны өңдеу
Адам ақпаратты сигнал немесе таңба түрінде беріп, өңдейді
жəне қабылдайды. Тірі табиғатта ақпарат беру жəне оны өңдеу үрдісі
жүзеге асып тұрады. Мысалы, бір жануарлар өздерінің жерлерін
қорғап, иісті белгілер қалдырып кетеді, сондықтан ол жерге басқа
114
жануарлар батып бара алмайды. Енді бір жануарлар иіс сезу мүшесі
арқылы сол бөгде иісті сезеді, сол себепті ол жерден кетуге мəжбүр
болады.
Ағаштар бір-біріне құрттардың шабуыл жасағаны туралы
мəлімет бере алады. Мұндай хабардан кейін олар қорғану үшін,
жапырақтарынан улы заттар шығарады, себебі бұл бейсаналы жаса-
латын үрдіс.
Адам ақпаратты кем дегенде үш деңгейде өңдей алады, атап
айтқанда: физиологиялық деңгейде (сезім мүшелері), саналы
деңгейде, бейсаналы деңгейде. Бұдан басқа адам өз ұрпақтарына ген
арқылы тұқым қуалау ақпараттарын береді, неге десеңіз ол тұлғаның
түп тегінің негізі болып саналады.
419-тапсырма. Мына сөздердің синонимдерін жазып, олармен
себеп-салдар мəнді салалас сөйлемдер құрастырыңыздар.
1. Сұрыптау. 2. Тасу. 3. Өңдеу. 4. Қабылдау. 5. Сақтау.
6. Шығару. 7. Қалдыру.
Объяснение:
Жан – жануарлар туралы мақал – мәтелдер (орысша аудармасымен).
Жетім қозы маңырауық - Ягненок-сирота блеет без конца
Түйе — байлық, қой — мырзалық, жылқы — сәндік. - Верблюд — богатство, овцы — щедрость, кони — красота.
Төлден мал өседі, шыбықтан тал өседі. – Скот растет с приплода, а дерево – с прутика.
Қойың болса, қора табылар. – Будут овцы, найдется и хлев.
Көрмес түйені де көрмес. - Кто не хочет видеть, тот и верблюда не заметит.
Қуырдақтың көкесін түйе сойғанда көрерсің - Настоящий куырдак увидишь, когда забьют верблюда (намек на нечто большее, чем то, что уже случилось)
Нар жолында жүк қалмас. - На пути верблюда груз не залежится.
Теке — тұрыққа, азамат — ұрыққа - Козел тянется к месту обитания, молодец — к своему племени.
Ешкі егіз тапса, шошқа сегіз табады. - Если коза приносит по двойне, то свинья — по восемь.
Ешкі еті — ем, теке еті — жел. - Мясо козы — лекарство, мясо козла — ерунда (ветер).
Ешкі болсын, теке болсын, балаларға сүт болсын - Пусть хоть что, но было бы с пользой (пусть хоть коза или козел будет, для детей было бы молоко).
Қойшы көп болса, қой арам өледі. - Когда пастухов много, овцы с голода дохнут (у семи нянек дитя без глазу).
Той өтті - қой бітті. – Закончился праздник, закончились и бараны.