Қыс малыңды бақ, жаз жерінді шап.Зимою пасти скот, летом землю полоть.Жер қөңді сүйеді, ат жемді сүйеді.Конь любит овес, а земля — навоз.Су аққан жерінен ағады, шөп шыққан жеріне шығады.Вода течет, где всегда текла, трава растет, где всегда росла.Жақсы туса — елдің ырысы, жаңбыр жауса — жердің ырысы.Дождь с небес проливается — счастье на землю спускается, хороший человек рождается — счастье народу является.Бұлақ болмаса, өзен болмас еді.Если б не источник, засохла бы река.Жері қатты болса, малы сүтті болады.Если благодатная земля, у коровы будет много молока.Тоқтатсаң жерге қалың қар, дей бер жақсы өнім бар.Землю снег питает, а земля урожай рождает.Бір ағаш кессең, орнына он ағаш отырғыз.Если дерево срубил одно, десять посади вместо него.Жердің көркі тал болар, елдің көркі мал болар.Земля деревьями богата, скотом богат народ.Жер — семіз, от — арық.Земля одаряет, огонь все пожирает.Тамшыдан тама берсе, дария болар.Капля за каплей собирается, река появляется.Күріш арқасында күрмек су ішеді.Когда рис поливают - сорняк тоже воду пьет
Ғылымдағы және техникадағы, өнер мен мәдениет, қоғамдық-әлеуметтік өмір мен әдебиет саласындағы жаналықтар лексикаға да үнемі ыкпалын тигізіп отырады. Өткен дәуірлерде болған кейбір наным-сенімдер, әдет-ғұрыптар, ескі ұғымдар, үй мүлкі, шаруашылық бұйымдары халық тұрмысының дамуына байланысты азайып, қолданудан шығып қалады.
Соларға қатысты сөздер мен атаулар да ескіреді, яғни қолданудан шыға бастайды. Мысалы: шоқпар, соқа, сойыл, найза, айбалта, күрзі, қорамса, кіреуке, малта, ояз, зындан, күң, кұл, әмеңгер, болыс, жүзбасы, сарбаз, дуан, пері, періште, ысқат, азан, барымта, дабыл тәрізді сөздер бүгінгі өмірде көп қолданыла бермейді. Бұлар белгілі бір дәуірдің, тарихи кезеңнің тілдік көрсеткіші ретінде жұмсалуы мүмкін. Олар көнерген сөздер деп аталады. Және олардың кейбірі жана ұғымдардың келуімен байланысты жаңарып қолданылуы да мүмкін. Тіл — тілде көнерген сөздердің историзмдер және архаизмдер деп аталатын екі түрі бар. Кейбір заттар мен құбылыстар күнделікті өмірден шығып қалып, сол ұғымдарды білдіретін олардың атаулары — сөздер де көнеріп, тілде қолданбайды. Мысалы: сұлтан, атшабар, ояз, барымта, дуан басы, дүре, малай, күң, құл, бай, болыс т. б. Мұндай сөздерді историзмдер дейді. Бұрынғы атаулары ескіріп, кейін басқа атаулармен беріліп жүрген заттар мен құбылыстар бар. Мысалы: жасак, немесе қол — әскер, қол басы — әскер басы, почтабай — хат тасушы, жатак, — отырықшы, серіктік — бірлесу, қосын — ұйым, желек — орамал т. б. Қазірде осындай басқа атаулармен беріліп жүрген заттар мен құбылыстардың бұрынғы атаулары архаизмдер деп аталады.
