Мухтар Шаха́нов (каз. Мұхтар Шаханов; родился 2 июля 1942 года, Южно-Казахстанская область, Ленгерский район, село Каскасу) — советский и казахстанский поэт и писатель, экс-депутат Мажилиса Парламента РК, политический деятель. Народный писатель Казахстана (1996). Народный поэт Кыргызской Республики (1994). Родился 2 июля 1942 года. Бывший депутат ВС СССР. Выпускник Чимкентского педагогического института. Творчество автора переведены на русский и кыргызский языки. Происходит из подрода Кокмурын рода Торы-кыпшак племени Кыпшак[1][2].
В 1989 выступал в Кремле с посланием депутатам ВС СССР о сокрытии фактов насильственного подавления Декабрьских событии 1986 года.
В 2009 году возглавил движение против передачи миллиона гектаров сельскохозяйственных территорий на востоке Казахстана в аренду Китаю.
В 2017 году предложил перевести на латиницу не только казахский, но и русский язык в Казахстане[3].
В 2018 году раскритиковал Мукагали Макатаева, за что был осуждён в интернет обществе.
Карьера
1961 — корректор, литературный сотрудник газеты «Оңтүстік Қазақстан»;
1967 — собственный корреспондент газеты «Лениншіл жас» по Южному Казахстану;
1984 — главный редактор журнала «Жалың»;
1989 — депутат ВС СССР;
1991 — депутат Верховного Совета Казахстана;
1992 — председатель республиканского комитета по проблемам Арала, Балхаша и экологии Казахстана;
1993 — Чрезвычайный и Полномочный Посол Республики Казахстан в Киргизии;
2004 — Депутат Мажилиса Казахстана;
2007 — главный редактор журнала «Жалын», Председатель демократической партии Казахстана «Халық рухы».
2009 — председатель движения «Тәуелсіздікті қорғау»
Объяснение:
Қазақ даласын асқақ та жігерлі күйлерімен тербеген ұлы күйші-композитор Құрманғазы Сағырбайұлы 1818 жылы Бөкей хандығы, қазіргі Батыс Қазақстан облысының Жаңақала ауданына қарасты Жиделі деген жерде дүниеге келген.
Шыққан тегі – Кіші жүз, он екі ата Байұлынан өрбіген Сұлтансиықтың Қызылқұрт бұтағы. Құрманғазының жетінші атасы Ерші деген кісі от тілді, орақ ауызды, сөз дарыған адам болыпты. Ал, нағашы жұрты – Беріш руы
Құрманғазы жастайынан жұрт назарына ілікті. Оны күй өнеріне баулыған әрі алғашқы ұстазы Ұзақ күйші болатын. Бала Құрманғазы ұстазымен ел аралап, қара домбырасымен талай сайыстарға қатысты. Сол кездегі Бөкей ордасының атақты күйшілері Байжұма, Баламайсаң, Байбақты, Соқыр Есжан, Шеркештің күйлерін үйреніп, шеберлігін шыңдай түседі.
Шал
- Кемпір-ау, маған бауырсақ пісіріп берсеңші
Кемпір
-Неден пісірейін? Ұн жоқ қой
Шал
- Әй ,кемпірім-ай ! Қойманың түбін қырнап көрсең ғой бауырсақтық ұн табылып қалар.
Автор
Кемпірі солай істейді: қойма түбін қырып-қырнап екі уыс ұн табады да, қаймаққа шылап, қамыр илеп, бауырсақты майға пісіріп,терезе алдына суытқалы қояды.
Жата-жата жалыққан бауырсақ терезе алдынан үйдің іргесіне домалап түседі, іргеден көгал үстіне домалайды,көгалдан жылжып жолға жетеді.Одан әрі жолмен зырлай жөнеледі. Бауырсақ жолда зымырап бара жатса , қарсы алдынан қоян шыға келеді.
Қоян
Бауырсақ! Бауырсақ! Мен сені жеп қоямын !
Бауырсақ
Жоқ ,сен мені жеме, саған қандай өлең айтып берер екем, онан да соны тыңда.
Автор
Қоян құлағын түреді, ал бауырсақ әнге басады:
Бауырсақ
Әжей қойма қырнаған,екі уыс ұн жинаған.
Балқаймаққа шылаған,пісіріп маймен сылаған.
Суытып та сынаған, бауырсақпын зулаған!
Атайдан да құтылдым,әжейден де құтылдым.
Қоян
Қоян: -қой, бауырсақ сенің өленің жақсы сен одан да менің тапсырмамды орында . Ал балалар қояннан бауырсақты құтқарып сұрағына жауап берейік.
Қоянның тапсырмасы:
-Ұн неден алынады ? (Бидайдан)
Бауырсақтың түсі қандай? (Сары.)
Автор
Бауырсақ жалғыз аяқ жолмен келе жатса ,оның алдынан қасқыр шыға келіп:
Қасқыр
Бауырсақ! Бауырсақ! Мен сені жеп қоямын !
Бауырсақ
- Сен мені жеме, мен саған өлең айтып берейін.
Автор
Бауырсақ әндете жөнеледі
Бауырсақ
Әжей қойма қырнаған,екі уыс ұн жинаған.
Балқаймаққа шылаған,пісіріп маймен сылаған.
Суытып та сынаған, бауырсақпын зулаған!
Атайдан да құтылдым,әжейден де құтылдым.
Қояннан да сытылдым,қасқыр,сенен құтылу
Қиын емес бұл маған
Қасқыр
Қасқыр: -жоқ, бауырсақ, өлеңің керек жоқ сен менің тапсырмамды орында.
Қасқырдың тапсырмасы: Ал балалар қояннан бауырсақты құтқарып алдық ,енді қасқырдың сұрағына жауап берейік.
1. берілген сөздерді буынға бөл: алмұрт, бала, машина, қалам.
Автор
Бауырсақ орман ішімен домалап келе жатса оған аю қарсы шығады.
Аю
- Әй ,бауырсақ ! Мен сені жеп қоямын!
Бауырсақ
- Сен мені жеме, мен саған өлең айтып берейін.
Әжей қойма қырнаған,екі уыс ұн жинаған.
Балқаймаққа шылаған,пісіріп маймен сылаған.
Суытып та сынаған, бауырсақпын зулаған!
Атайдан да құтылдым,әжейден де құтылдым.
Қояннан да сытылдым,қасқырдан да құтылдым,
Маймақ ,сенен құтылу,қиын емес бұл маған !
Аю
Аю: Әй, балалар, балалар!
Менде қызық ойын бар,
Ал ықылас қойындар
Кәне, тәртіп сақтайық,
Мен берген тапсырманы,
Бұлжытпай орындайық.
Аюдың тапсырмасы: Ұннан жасалатын тағамдарды ата: Бауырсақ. Нан. Торт. Печенье. Бәліш. Түрлі макарон өнімдері.
Автор
Осылай бауырсақ әрі қарай домалай жөнеледі.
Түлкі
-Амансың ба, бауырсақ! Көргендерге ұнайды, жүзің қызыл шырайлы!
Автор
Бауырсақ мақтағанға мәз болып, өлеңін айта бастайды. Түлкі болса құмарта тыңдаған боп,қыбырын білдірмей,бауырымен сырғып, жақындай береді.
Бауырсақ
Әжей қойма қырнаған,екі уыс ұн жинаған.
Балқаймаққа шылаған,пісіріп маймен сылаған.
Суытып та сынаған, бауырсақпын зулаған!
Атайдан да құтылдым,әжейден де құтылдым.
Қояннан да сытылдым,қасқырдан да құтылдым,
Аюдан да сытылдым,түлкі ,сенен құтылу
Қиын емес бұл маған !
Түлкі
Түлкі: оңай құтала алмасың, менің тапсырмамды орында
Түлкі : (қолында бір бума қағаз). Онда менің жұмбақтарымды шешіп көріңдер.
1. Қыста ақ,
Жазда сүр.
(қоян)
2.Қорбаң- қорбаң етеді,
Орманда ол жүреді (аю)
3.Орманда тұрады, өзі бір қу,
Жүрген жері айқай-шу.
(түлкі).
Түлкі бауырсақты бас сап жейіндеп жатқанда, балалар айғайлап жібереді.
Балалар: -жоқ, қу түлкі олай болмайды біз сенің тапсырмаларынды түгел орындадық. Сен бауырсақты жей алмайсың деп бауырсақты алып кетеді.
Түлкі ештене істей алмай жөніне кете береді.
Ал балалар, бауырсақты жетектеп ата мен әжеге келеді.
Автор
Әже келе жатқан Тәуелсіздіктің 20 жылдық мерекесіне арнап
20 бауырсақ пісіріп, дастарқан жасап қойыпты.
Әже: Кәне, балалар, қонақтарға да беріңдер бауырсақтан жеңдер,
(отырған қонақтарға бауырсақ ауыз тигізу).
Елтаңба туралы әңгімелеп береді.