Заилийский Алатау, хребет Северного ТяньШаня до второй половины века называли «Небесные горы». «Горы словно висели в небе светом, писал известный путешественник и географ Средней Азии и Казахстана П. П. СеменовТянь Шанский. Острые пики, тяжелые пирамиды, грандиозные купола, ломаные и округлые перевалы казались сплошной стеной, воздвигнутой на краю земли». Действительно, такое впечатление возникает, когда впервые видишь Заилийский Алатау, подъезжая К АлмаАте. Могучей грядой с белоснежными вершинами поднимается он над городом, который раскинулся у его подножий. А если посмотреть схему гор ТяньШаня, то сразу станет понятным современное название хребта. Чуть извилистой лентой обозначена река Или, а за ней, несколько ниже, черным контуром выделена дуга хребта, обращенная на юг. Эти две линии соединены тонкими ниточками притоками ли, которые орошают поля и берут свое начало на вершинах Заилийского Алатау.
Здесь, в скальноледниковом поясе, образуются мощные по своей разрушительной силе селевые потоки, нередки обвалы и сход снежных лавин.
Көркем әдебиеттегі көнерген сөздер:
1) Бір жігіт ұзын бойлы, шойын қара, Ерекше көзге түсті жеке дара.
Шоң желке, алақан көз, жырық ерін, Денесі алқам-салқам бір дағара. (Ж.Саин, "Күләнда").
Дағара – ебедейсіз, рабайсыз үлкен.
2) Алсай жиырма түтін.
Патшаның әскері түмен (Ш.Мұртаза, "Қызыл жебе").
Түмен – он мың.
3) Самарқант пен Бұқардан тоғыз керуенмен тасылған қырмызы қызыл кілем, дүрия, т о р қ а жібектен тысталған мамық жастық, түбіт көрпелермен безенген (I.Есенберлин, "Алмас").
Торқа – ең қымбат жібек мата.
Бір күні екі дос орманда келе жатады. Кенеттен алдарынан бір аю шыға келеді. Сол кезде біреуі қаша жөнеледі, екіншісі талға өрмелеп жасырынып қалады. Қашқан жігіт ортада қалып кетеді.
Алайда, не істерін білмей тұрғанда, ойына «Өлген адам сияқты жерге етбетіммен жата қалсам, бәлкім құтылып кетермін» деп жерге жата қалады.
Аю келіп оны иіскелей бастағанда демін жұтып, дем алмай жатады. Аю кеткен соң талға өрмелеп кеткен досы төмен түсіп, досының қасына келіп, күліп: «Айтшы ал, аю сенің құлағыңа не деп сыбырлады?» дейді.
Сонда досы: «Досына қауіп-қатер төніп тұрғанда қашып кеткен адамдардан сақтану керектігімді, айтты» дейді.