“Абай қара сөзін оқығаннан кейінгі түйген ойым”
Абай Құнанбайұлының бірқатар өлеңдері мен шығармаларымен таныспыз. Өлеңдерінің өзі мағынаға толы. Қара сөздерінен өмірдегі мысалдар, ащы шындық және мағыналы сөздерді кездестіре аламыз. Абай атамыздың қара сөздерін оқыған әрбір адам белгілі бір қорытындыға келіп, өз өміріндегі жіберіп жүрген қателіктерін түзей алады. Абай Құнанбайұлы өз шығармаларында адамға жақсы қасиеттерді көрсете отырып, адам бойындағы жаман қылықтардан және әдеттерден арылуға кеңес берген. Адамға тура жол сілтеген. Адамның бойындағы ең ізгі, әрі жақсы қасиеттері ретінде:ыстық қайрат, жылы жүрек, нұрлы ақылды көрсетті. Хәкім Абайдың үшінші қара сөзінде:әрбір қайратсыз-қорқақ, мақтаншақ келеді, әрбір мақтаншақ - ақылсыз надан, әрбір ақылсыз - арсыз деген еді. Ар-ұждан кетірген соң, адам имандылықтан тая бастайды. Абай адамдарды имандылыққа шақырған.Жүрегінде сәл болса да имандылығы бар адам, буыны босамаған адам деп түсіну қажет. Сонымен қатар адам мінезі, оның өмірінің босқа өту, өтпеуі жайлы да айта кету керек. Қара сөздерді оқи келе түсінетініміз адам өмірін жақсы білу қажет, босқа сауық сайранның не керегі бар? Тән құмарынан жан құмары үшін өмір сүр. Хәкім Абайдың тән құмары деп тұрғаны өмірінде тек ішсем, жесем, ұйықтасам деп өмір сүретін адам. Олардың бойында қуат болмайды,іші бос. Абай Құнанбайұлы адам болмысын, оның әрекеттерін ашық түрде сынға алып, бағытты өте дұрыс бағдарда анықтап берді.Хәкім Абай а ң бәрі-дос деген сөзін алға тарта кету қажет. Адам философиясы Абайдың еңбектерінде нақтылы түрде шындыққа негізделе отырып жазылған. Әсіресе Хәкім Абайдың қара сөздері бұл эссені жазуда көп септігін тигізді.
Объяснение:
Нағыз қазақ – домбыра»
Ұлы ақын Қадыр Мырза Әлінің «Нағыз қазақ қазақ емес, нағыз қазақ – домбыра» деген сөзінің зор мәні бар. Мұндай тұжырымның астарында қазақтың осынау киелі аспабын құрметтемеген, домбыра үніне елтімеген адамда қазақы қасиет жоқ деген ой жатыр. Мұндай жайтты өмірден көріп-біліп, ұшырастырып та жүрміз. Адамдардың бәрінің бірдей музыкалық қабілеті бола бермейді ғой. Ал қандай адам болсын музыканы сүйіп тыңдайды. Демек, музыка адамдардың рухани қорегі деуге болады. Ал өзге халықтар секілді қазақтар да өзінің ұлттық аспаптарын құрметтеп, ән-күйлерін тыңдап ләззат алады. Әсіресе, домбыраның үні естілгенде елеңдемейтін қазақ жоқ. Менің бала кезімде Қазақ радиосынан Құрманғазы атындағы ұлт аспаптар оркестрінің орындауында Құрманғазының, Тәттімбеттің, Дәулеткерейдің, Динаның күйлері күн сайын, тіпті сағат сайын берілетін. Оларды қанша тыңдасаң да жалықпайсың. Жалығу былай тұрсын өн бойың балқып тыңдағың келе беретін. Күй орындалған кезде қарттар радио дауысын күшейтіп, «жастардың зердесіне сіңе берсін» дейтін. Өкінішке қарай радиодан, теледидардан, тіпті көптеген концерттерден де домбыра үнін ести алмайтын болдық. Ертеден кешке дейін қазіргі «жұлдыз» атанған әуесқой әншілердің әндерін тыңдауға мәжбүр боламыз. Мұның басты себебі қазіргі қазақ жастарының зердесіне бала кезінен бастап халқымыздың ұлттық саздарын сіңірмегендіктен десем, жаңсақ айтқандық болмас. Ал бала күнінен ұлт аспаптарының үнін, халқымыздың саздарын тыңдап өскен азаматтар өзінің ұлтынан, ұлттық мәдениетінен, тілінен ажырауы да мүмкін емес екені педагогика, психология ғылымдарында нақты дәлелденген. Қазақ ежелден домбыраны киелі аспап санаған. Домбырамен асқақтата ән салып, күмбірлетіп күй төккен халықпыз ғой. Сондықтан домбыраға үкі тағып, аялап төріне іліп қою қазақтың дәстүріне айналған. Әсіресе, ауылдық жерлерде қай қазақтың үйіне барсаңыз төрінде домбыра ілулі тұрғанын көресің. Қазақтың ұлт-аспаптар оркестрінде ең негізі аспап домбыра, ал домбыраға өзге аспаптар қосылғанда ерекше ғажайып дауысқа айналады. Құрманғазы атындағы Мемлекеттік ұлт аспаптар оркестрінің концертін теледидардан, радиодан мұны айқын аңғаруға болады. Оркестрде қаптап отырған көптеген домбырашыларды көреміз. Мұнда баян, қобыз, сазсырнай ойнап отырғандар көп емес, бірлі-жарым ғана.
КЕРЕК ЖЕРИН ЖАЗЫП АЛ!)
