Қаттылық (орыс. твердость )[1] — металдың ішіне басқа қаттырақ дененің кіруіне қарсылық жасау қабілеті[2][3]; материалдардың жергілікті жанасқан күштік әсерлер кезінде беттік қабатының созымды деформацияға немесе морт қирауға қарсыласу қасиеті тексеру.[4]Қаттылық - деп минералогия ғылымында көбінесе бір минералды екінші минералмен тырнап сызғанда соған қарысу дәрежесін айтады. Мұнымен қатар минералдың қаттылығы сыртқы механикалық күштің әсеріне қарысу дәрежесі деп те аталады. Бірақ сыртқы механикалық әсердің өзі де бірнеше түрлі болады, соған қарай минералдың қарысу дәрежесі де әр түрлі болады. Мысалы, минералдың сызуға, бұрғылауға, тілуге, қайрауға, қысуға көрсететін қарысу әсері түрлі-түрлі болмақ . Сондықтан минералдың қаттылығы дегенде оның қандай механикалық әсерге қарысуы екендігін қоса айта кету керек. Мысалы, минералдың сызғандағы қаттылығы немесе минералдың қайрағандағы қаттылығы деген сияқты. Минералдардың қаттылық дәрежесін анықтау үшін шкала ретінде он түрлі минерал алынған. Мұны алғаш ұсынған неміс ғалымының атына Моос шкаласы деп атайды. Моос шкаласындағы он минералдың ең жұмсағы бірінші, ең қаттысы оныншы болып нөмірленген. Әрбір үлкен нөмірлі минерал өзінен кейінгі әрбір кіші нәмірлі минералдың бетіне сызық түсіре алады.
Моос шкаласының эталоны (өлшеуіші) ретінде алынған он минерал мыналар:
Тальк — Mg3[Si4O10][OH]2Гипс — CaSO4 • 2Н2OКальцит— СаСО3Флюрит — СаF2Апатит —Са5 (РO4)3FОртоклаз — K(AlSi3 O8)Кварц — SiO2Топаз — Al2(SiO4) (F,ОН)2Корунд — Аl2O3Алмаз — С
Осы қаттылық шкаласын пайдалана отырып, минералдың қаттылығын анықтау әдісіне тоқталайық. Ол үшін қаттылығы анықталатын минералдың бетін бір эталон минералмен, мысалы кварцпен сызып көреді. Егер кварц сызық қалдыратын болса, онда онан кейінгі ортоклазбен сызып көреді. Біздің қаттылығын айырайық деп отырған минералымыз ортоклаз бетіне сызат қалдыратын болса, оның қаттылығы 7-ден төмен, 6-дан жоғары, яғни 6,5 болғаны.
1. В один стакан налить образец воды из реки. Опустить в него pH-метр. Если показания в образце pH > 7 , воде избыток ионов OH⁻(присутствие щелочи.)
Если показания в образце pH< 7 , значит в воде избыток ионов H⁺ (присутствие кислоты).
2. Вынуть pH-метр из 1 стакана, промыть его в дистиллированной воде и вытереть салфеткой.
3. В стакан налить дистиллированной воды и опустить в нее pH-метр, прибор должен показать pH=7. Среда нейтральная.