1) Просвітництво - це широка ідейна течія яка відображала антифеодальний, антиабсолютистський настрій освіченої частини населення у другій половині XVII-XVIII століття. Представники цієї течії : вчені, філософи, письменники, вважали метою суспільства людське щастя, шлях до якого - переустрій суспільства відповідно до принципів , продиктованих розумом, були прихильниками теорії природного права.
Принципи просвітництва : прагнення його представників до перебудови всіх суспільних відносин на основі розуму, "вічної справедливості", рівності.
Соціально-економічні перетворення доби Просвітництва вплинули на духовний світ людей. Змінили їхні духовні запити та ідеали. Велике значення мало втілення нових суспільних ідей в літературі. Українське просвітництво виникало на основі гуманізму і Реформації попередньої культурної епохи, поступово виявляючи свої специфічні риси, серед яких - розмежування сфер впливу філософії та релігії, відхід від спекулятивного осмислення природи тощо. Одна із провідних ідей вітчизняного просвітництва – взаємозалежність суспільного прогресу і поширення освіти, пізніше яскраво виявилася ідея цінності людини, прагнення підняти самосвідомість і самоутвердження особистості.
Ода "До радості" з 1993 року гімн Європейського Союзу. Розкриває ідеї миру, взаєморозуміння, справедливості, любові до природи.
Твір "Мандри Гулівера" був створений як б висміяти Англійську владу, безглузді війни та державні суперечки.
2) В добу просвітництва у літературі відбувався пошук нових сфер в відображення, який утвердив арсенал інших засобів, вбираючи фантастику , що мала донести до читача певну суспільно значущу ідею.
Такі твори почали з'являтися в Англії, Німеччині, (Франції) адже в цих країнах відчувався натиск влади на життя ,благополуччя народу, зміни були необхідні.
Композиція - це побудова художнього твору яка обумовлена його змістом, призначенням.
«Мандри Гулівера» - філософський сатирично спрямований роман Дж. Свіфта, разом з тим твір має яскраво виражені риси роману-подорожі пригодницького характеру. Ідейний задум написання свого твору сам автор визначив так : ”Головною метою кожного мандрівника має бути виховання розуму та доброчесності своїх співвітчизників за до добрих і поганих прикладів із життя чужих країн„ .
Ода - ліричний віршований твір , прославляє природні явища, історичних осіб, події.
Роман ж«Мандри Гулівера " це пародія на англійську владу, має у собі різні засоби комічного.
Іронія - глузування над чимось, в даному випадку над монархією.
Сатири - критика чогось, когось, засудження дій вчинків.
В оді "до радості" є символи природи що характеризує єдність народу як усього живого
Настрій ліричного героя "Травневої пісні" радісний, піднесений.
Ужо на першых старонках трылогii чытаем пра спрэчку Лабановiча з хатовiцкiм папом Кiрылам аб тым, як трэба глядзець на мужыка. На думку папа, мужык з'яўяецца нiзшай iстотай, якая сама вiнавата ў сваiм цяжкiм жыццi. Андрэй Лабановiч катэгарычна не згаджаецца з гэтым. Для яго мужык – гэта чалавек працы. У сваёй цёмнасцi, забiтасцi i адсталасцi народ не вiнаваты. Такiм яго зрабiў несправядлiвы царскi рэжым. I таму Лабановiч горача бярэцца за пашырэнне асветы не толькi сярод дзяцей, але i дарослых. Сцiплы, сумленны i патрабавальны да сябе, Лабановiч надзвычай прынцыповы ў адносiнах да панямонскiх iнтэлiгентаў, якiя здрадзiлi сваёй справе, сталi духоўна беднымi, загразлi ў цiне мяшчанства, абывацельшчыны, карцёжных гульняў, п'яняк.
Бачачы амаральнасць панямонскай iнтэлiгенцыi, несправядлiвасць уладу ў адносiнах да сялян, Лабановiч часта задумваўся над складанымi праблемамi жыцця, ставiў перад сабой спрадвечныя фiласоўскiя пытаннi: «Што такое жыццё? У чым сэнс чалавечага жыцця? У чым прызнанне асобы як грамадскай адзiнкi?» Пасля знаёмства з нелегальнай лiтаратурай, гутарак з Вольгай Андросавай i Галубовiчам усе падзеi сталi ўяўляцца Лабановiчу ў новым святле. Герой адчуў вялiкую радасць, што спазнаў тую праўду, якой жыў народ i за якую гiнулi ў астрогах i на катаргах лепшыя яго сыны. Ён выходзiць на шлях актыўнай рэвалюцыйнай барацьбы, паступова наблiжаецца да сваёй мэты - «намацаць галiнамi сонца».
Адданы справе, сумленны, Лабановiч гатовы пайсцi на самаахвярнасць дзеля справы, за якую змагаецца народ. Самаахвярнасць - таксама важная рыса характару, па якой можна меркаваць аб маральных якасцях Лабановiча.
Лабановiч - чалавек вялiкага iнтэлекту, здольны радавацца i хвалявацца, адчуваць хараство роднай прыроды. Любоў да прыроды - адна з самых адметных рыс у яго характары. Лабановiч, як i працоўны чалавек, куды глыбей успрымае хараство прыроды, чым розныя прадстаўнiкi мясцовых улад i iх прыслужнiкi, якiя на прыроду глядзяць, як на сродак узбагачэння.
Складаны шлях прайшоў герой трылогii Якуба Коласа. Часамi ён памыляўся, але нiколi не iшоў на кампрамiс са сваiм сумленнем. Лабановiч быў мужным i непахiсным у час суровых выпрабаванняў, з якiх ён выйшаў з адзiнай думкай: «Чалавек павiнен жыць для дабра, ён павiнен быць карысным людзям».
Цяжкай была доля народнага настаунiка ў дарэвалюцыйны час. Якуб Колас ведаў гэта са свайго вопыту. Не ўсе настаўнiкi маглi вынесцi гэтыя цяжкiя выпрабаваннi лёсу. Некаторыя з iх цалавалi папоўскiя рукi, кланялiся станавому прыставу. Такiм чынам яны куплялi адносны спакой i бестурботнае iснаванне. Але за гэта яны плацiлi вялiкую цану - страту чалавечай годнасцi. Лепшыя, найбольш перадавыя выбiралi сабе iншы шлях. Быў ён цяжкi, але быў ён слаўны. На яго з самага пачатку працы ў школе ўступiў Андрэй Лабановiч.
Мы знаемiмся з iм, калi ён размаўляе са школьнай старожкай, i развiтваемся, калi ён выходзiць на волю з турмы. Многа за гэты час падзей адбылося ў грамадстве, шмат перажыў Лабановiч асабiстага гора. Усё гэта рабiла ўплыў на яго натуру, акрэслiвала погляды, гартавала волю, узбагачала вопыт. Лабановiч - настаўнiк, i праца ў школе спачатку робiцца амаль галоўным яго клопатам. Ён прыязджае ў Цельшына, поўны радасных надзей, асветай прынесцi карысць народу. Але жыцце вучыць, што надзеi яго былi марнымi. На кожныым кроку яму чыняць перашкоду начальства, яго кiдаюць з адной школы ў другую, за iм сочаць. Увесь час у свядомасцi Лабановiча iдзе вялiкая духоўная работа. Перад iм узнiкаюць пытаннi, якiя патрабуюць ад яго адказу. Жыцце штодзень ставiць перад Лабановiчам складаныя праблемы.
Лабановiч пакахаў Ядвiгу. Але жыцце такое жорсткае, што раскiдала iх па свеце. Для чаго чалавек жыве на свеце? Адказ на гэта пытанне толькi адзiн: для таго каб чалавек здабыў шчасце. Лабановiч праходзiць складаны шлях, часам збiваецца, часам прымае неправiльныя рашэннi. Галоўнае - лiчыць ён, каб не трацiць усведамлення сваiх памылак. На шляху Лабановiча не раз паўстаюць перашкоды. Ён пераадольвае iх, хоць i з вялiкай тратай душэўных сiл. Лабановiч не проста iснуе. Ён жыве актыным жыццем, робiць усё, што можа, на што ён здольны, каб яно паляпшала, рабiлася вартым чалавека, прыносiла яму радась. Пасля доўгiх блуканняў Лабановiч уступае на шлях актыўнай барацьбы з царызмам. Падпольная брашура, некiм падкiнутая, гутаркi з настаўнiцай Вольгай Андрэеўнай, сустрэча з падпольшчыкамi робяць пераварот у душы Лабановiча. Лабановiч пачынае ўсведамляць, як трэба змага