Қобыз — таңқаларлық пішінді және ғажайып сазды, бай тембрлі аспап. Кобыз ен коне аспаптардын быры
Қобыз екі шекті 40-қа тарта аттың ұзын қылы керілген ысқышы бар аспап. Қылқобыз аталуы да осыдан болар. Қобыз үнінің төмендеп қайта жоғарылап дыбысшығаруы — шектеріне саусақтың ұшын ғана тигізіп, сәл ғана басып шертіп, керілген қылды ысқышпен үйкеп ысқылап тарту арқылы ысқышты аспапқа «іліп қойғандай» етіп көлденең ұстап ысқылап сүйкеп-сүйкеп көсеп-көсеп жібергенде флажолетті обертонды қою-қошқыл сазды мұңлы болып шығады.
Біреулер оны құс даусына ұқсатады: « — Оның даусы аспаптың шегін аттың жалынан керілген қылдан тартылған еспе ысқышпен үйкелегенде аққудың үніне ұқсас дауыс шығады» — дейді (П. Паллас). Енді біреулер қобыз үнін адам даусына ұқсатады (Б. Сарыбаев) ащы, зарлы, өксікті үн шығарады деген де пікір айтады. Кобыздын 4000 жылдык тарихы бар.
Қобыздың саз аспабы ретінде тағдыры тайғақ, жолы тар, қиын-қыстау болды. Бұл аспап қазақ халқының тарихи-этникалық мәдениетінің көне көзі, рухани қазына мүлкі, эпостық және аспаптық музыкалық өнерін күні бүгінге дейін сақтап жеткізуші ұлттық мұра бола тұра, ол өзіне деген кертартпа ескілікті көзқарастан арылмай ақталмай-ақ қойды. Әу бастан-ақ қобыз бақсының, бақсылық жасаудың құралы деген пікір қалыптасқан болатын. Сондай бір түсінбеушіліктің кесірінен қобыз жаңа заман көшіне ілесе алмай ескіліктің қалдығы саналып жоғалып, жойылып кетудің алдында қалды дейді А. Затаевич. Осының салдарынан 20 ғасыр басында қобыз аспабына арналып шығармалар жазылмай сиреп ұмытыла бастады. «Әкеден балаға мұра» болып келе жатқан қасиетті өнеріміз, ұлттық салт-санамыз, отбасылық қобызшылық дәстүріміз үзіліп қалды. Классикалық қобыз музыкасының аты аңызға айналған ең соңғы хас шебері 19 ғасыр ортасында дүниеге келген Ықылас Дүкенұлы.
Дегенмен жоғалып жойылып құрып кетуге жақын қалған қобыз ойнау өнерін өмірге қайта оралтып «шаң басқан уақыт» пернесін ашуға жасалған шаралармен ізденістер, талпыныстар болмай қалмады. Осындай істің басында бірегей ірі қобызшылар зор тұлғалы музыканттары болып Жаппас Қаламбаевпен (1909—1970) Дәулет Мықтыбаев (1904—1976) тұрды. Шын мәнінде осы екеуінің арқасында музыкалық қобыз аспабының барлық құпиясымен қасиетінің қыры мен сыры сақталып өткеніміздің баға жетпес асыл мұрасын шашау шығармай жоғалтпай бізге жеткізіп жаздырып қалдырып кеткеніне шүкір дейміз.
Қобызда ойнап ең алғаш рет концерттік эстрадаға шыққан, 1968 жылы Алматыконсерваториясында ашылған қылқобыз класына бірінші сабақ берген де осы екі тарлан.
Может это Как-то Дмитрий Иванович Менделеев сидел в дупле, которое стало его постоянным рабочим кабинетом, и думал о проблемах транскорпоративного мезальянса внелексических фонем семито-хамитского произношения в поствероятностных комбинациях химических элементов шестой группы (Кислород, сера, селен, теллур и полоний). Внезапный шум отвлек его внимание от научной работы и заставил выглянуть во двор. А во дворе его законнорожденная дочь Любочка репетировала «Гамлета» с актером провинциального театра по фамилии N. По ходу сценария ей надо было упасть куда-то и что-то воскликнуть, однако на самом деле господин N был агентом ликеро-водочного завода, которого послали для выяснения формулы хлебной водки, над которой Менделеев работал в глубокой молодости, и с той поры уже не возвращался к искомой проблеме. Подговоренная шпионом N, Любочка, падая, вместо заученной фразы от имени Офелии крикнула отцу следующие слова:
- Папаша! В каких пропорциях образование водородных связей одной молекулы этилового спирта с икс молекулами воды даст адиабатическую сжимаемость, максимальную вязкость и наименьший коэффициент поступательной диффузии конечного продукта?! – и рухнула на землю, слегка поранившись.
Конечно, глуховатый ученый плохо понял суть вопроса. «Вот ь», - подумал Дмитрий Иванович Менделеев, видя страдания юной дочери, схватившейся за больное место. Зная из общения с хирургом Пироговым, что гематома на ушибе становится меньше при непрерывном поглаживании пораженной ткани, Менделеев крикнул сверху: «Три!» - в смысле «растирай». И скрылся в своем дупле. Но агент N введенный в заблуждение тождественным фонетическим значением числительного и глагола, решил что экстравагантное светило науки ответило на его вопрос, прозвучавший из уст Любови Дмитриевны Менделеевой.
Так в результате чудовищной ошибки все россияне до сих пор вынуждены пить водку в вышеозначенном составе. Эту историю мы узнали из письма Менделеева профессору Пирогову, найденного недавно в архивах ЦРУ, которое прятало истину с целью споить наш народ вусмерть!
Эпиграф к уроку: А ты? Скажи: Какой ты след оставишь? Незримый прочный след В чужой душе на много лет? Ольга Высоцкая. Слайд 2. (иллюстрация к рассказу)
Учитель: Композиция произведения необычна. Здесь два рассказчика. Это … Такая форма построения произведения называется рассказ в рассказе. Куприн услышал эту историю от Григория Мерцалова, преуспевающего банкира, благополучного, богатого человека, который был известен как образец порядочности и благодетельности. Но только жизнь этого человека в юности была трудной, безрадостной, тоскливой. Что вспоминает Григорий Мерцалов? ответ: Григорий Мерцалов вспоминает, как они с братом стояли у витрины гастронома (чтение описания витрины по учебнику).
Учитель: Почему воспоминания мальчиков автор начинает с описания витрин гастронома, случайно ли это? ответ: Сильно голодные… Никогда они не видели у себя на столе столько вкусного, столько еды…
Учитель: Какую жизнь наблюдали мальчики по дороге домой? Как она отличалась от их жизни? ответ: Широкие, ярко освещенные улицы, высокие дома, роскошные витрины магазин сменялись узкими, неосвещенными переулками, низкими бедными домами… Сияющие елки, рысаки, мчавшиеся под своими синими и красными сетками, праздничное оживление толпы, веселый гул… - дом Мерцаловых,темный узкий коридор, обстановка в комнате, Елизавета Иванвна, больная девочка… Учитель: Что нам сильнее ощутить, нищету трагедию обездоленных людей? ответ: Автор использовал антитезу. Он противопоставляет героев, их семью миру сытых и равнодушных, а на фоне благополучия одних виднее бедность других. Учитель: Какие слова в описании бедного жилища нам представить ужасающее положение семьи? Найдите в тексте и прочитайте. ответ: подземелье; закоптелые, плачущие от сырости стены; мокрые отрёпки, керосиновый запах; запах крыс…
Қобыз — таңқаларлық пішінді және ғажайып сазды, бай тембрлі аспап. Кобыз ен коне аспаптардын быры
Қобыз екі шекті 40-қа тарта аттың ұзын қылы керілген ысқышы бар аспап. Қылқобыз аталуы да осыдан болар. Қобыз үнінің төмендеп қайта жоғарылап дыбысшығаруы — шектеріне саусақтың ұшын ғана тигізіп, сәл ғана басып шертіп, керілген қылды ысқышпен үйкеп ысқылап тарту арқылы ысқышты аспапқа «іліп қойғандай» етіп көлденең ұстап ысқылап сүйкеп-сүйкеп көсеп-көсеп жібергенде флажолетті обертонды қою-қошқыл сазды мұңлы болып шығады.
Біреулер оны құс даусына ұқсатады: « — Оның даусы аспаптың шегін аттың жалынан керілген қылдан тартылған еспе ысқышпен үйкелегенде аққудың үніне ұқсас дауыс шығады» — дейді (П. Паллас). Енді біреулер қобыз үнін адам даусына ұқсатады (Б. Сарыбаев) ащы, зарлы, өксікті үн шығарады деген де пікір айтады. Кобыздын 4000 жылдык тарихы бар.
Қобыздың саз аспабы ретінде тағдыры тайғақ, жолы тар, қиын-қыстау болды. Бұл аспап қазақ халқының тарихи-этникалық мәдениетінің көне көзі, рухани қазына мүлкі, эпостық және аспаптық музыкалық өнерін күні бүгінге дейін сақтап жеткізуші ұлттық мұра бола тұра, ол өзіне деген кертартпа ескілікті көзқарастан арылмай ақталмай-ақ қойды. Әу бастан-ақ қобыз бақсының, бақсылық жасаудың құралы деген пікір қалыптасқан болатын. Сондай бір түсінбеушіліктің кесірінен қобыз жаңа заман көшіне ілесе алмай ескіліктің қалдығы саналып жоғалып, жойылып кетудің алдында қалды дейді А. Затаевич. Осының салдарынан 20 ғасыр басында қобыз аспабына арналып шығармалар жазылмай сиреп ұмытыла бастады. «Әкеден балаға мұра» болып келе жатқан қасиетті өнеріміз, ұлттық салт-санамыз, отбасылық қобызшылық дәстүріміз үзіліп қалды. Классикалық қобыз музыкасының аты аңызға айналған ең соңғы хас шебері 19 ғасыр ортасында дүниеге келген Ықылас Дүкенұлы.
Дегенмен жоғалып жойылып құрып кетуге жақын қалған қобыз ойнау өнерін өмірге қайта оралтып «шаң басқан уақыт» пернесін ашуға жасалған шаралармен ізденістер, талпыныстар болмай қалмады. Осындай істің басында бірегей ірі қобызшылар зор тұлғалы музыканттары болып Жаппас Қаламбаевпен (1909—1970) Дәулет Мықтыбаев (1904—1976) тұрды. Шын мәнінде осы екеуінің арқасында музыкалық қобыз аспабының барлық құпиясымен қасиетінің қыры мен сыры сақталып өткеніміздің баға жетпес асыл мұрасын шашау шығармай жоғалтпай бізге жеткізіп жаздырып қалдырып кеткеніне шүкір дейміз.
Қобызда ойнап ең алғаш рет концерттік эстрадаға шыққан, 1968 жылы Алматыконсерваториясында ашылған қылқобыз класына бірінші сабақ берген де осы екі тарлан.