Рассказ а. п. чехова «смерть чиновника» - это короткий, но глубокий рассказ. чиновник по фамилии червяков — человек, привыкший пресмыкаться перед вышестоящими, готовый исполнить любые причуды хозяина. в театре он нечаянно чихнул на лысину сидевшего впереди него генерала бризжалова и умер от страха. увидев, что старик впереди него, статский генерал бризжалов из ведомства путей сообщения, с бормотанием вытирал лысину и шею перчаткой, червяков подумал, что случайно обрызгал его и извинился. извинения были приняты, но червяков все равно чувствовал себя неловко и извинился еще раз. бризжалов сказал, что уже все забыл, но червякову показалось, что его еще не простили. рассказ этот ощущается как вполне юмористический: смерть воспринимается как несерьезность, условность, обнажение приема, ход. писатель смеется, играет, само слово «смерть» не берет всерьез. в столкновении смеха и смерти торжествует смех. он и определяет общую тональность произведения. автор высмеивает ничтожество, домысливание, жалкого человека в смысле отсутствия силы воли, раболепство. чехов обличает добровольное холопство, рабское унижение, глупость, тупость, ограниченность, бездарность, невежество. ему ненавистны пошлость, деспотизм, обывательщина, ложь, равнодушие, паразитизм, добровольное рабство людей. именно эти пороки высмеивает писатель
У камедыі Кандрат Крапіва (К.К.) ставіць і вырашае праблему духоўнага выпрамлення і аднаўлення чалавека ва ўмовах сацыяльнага грамадства на вобразе Тулягі. Драматург паказвае, што Туляга - чалавек крыштальнай сумленнасці, але вялікі баязлівец. Калі Гарлахвацкі перыядычна запалохваючы і шантажыруючы, спрабуе схіліць на несумленны шлях Тулягу, ен адважваецца заўважыць нахабніку, што пісаць навуковую працу для іншых - учынак несумленны, дрэнны. І няхай сабе пярэчанне Тулягі вельмі нясмелае, але сам факт, што да смерці запалоханы чалавек усе ж адважваецца на гэта, з'яўляецца сведчаннем яго высакароднасці, маральнай чысціні. Бессаромнасць Гарлахвацкага вельмі ўзрушыла і абурыла Тулягу, але ен пакуль што не адважваецца каму-небудзь расказаць усе, бо не ўпэўнены ў сваей праваце. К. знарок ставіць Тулягу у недарэчныя, смешныя сітуацыі, каб найбольш моцна ўдарыць па баязлівасці Тулягі. Туляга лічыць свае становішча трагічным, з якога няма выйсця, і траціць спакой і сон. Гэта ўсе можна прасачыць у сцэне, дзе Туляга з рознымі агаворкамі расказвае Левановічу пра ўсе свае няшчасці. Адчуўшы сяброўскую падтрымку Веры, Чарнавуса і іншых супрацоўнікаў інстытута, Туляга пачынае разумець безпадстаўнасць свайго страху. Ен узяўся пісаць для Гарлахвацкага працу пад выглядам таго бездапаможнага запалоханага Тулягі, якім дырэктар яго бачыў. Але пры гэтым думае: "Цяпер жа я табе напішу навуковую працу! Насмяяўся ты з мяне, абняславіў перад людзьмі, пасмяюся ж і я з цябе". У яго нараджаецца вялікі гнеў да прайдзісвета, нахабніка і кар'ерыста, рашучасць абавязкова яго выкрыць, адпомсціць за тое зняважанне, крыўду, якія цярпеў Туляга ад дырэктара. У канцы п'есы адбываецца духоўнае аднаўленне і перараджэнне Тулягі, яго радасць, гордасць ад здзейсненага і поўнае выкрыцце невуцтва Гарлахвацкага. Туляга канчаткова пераадольвае сваю безгрунтоўную баязлівасць і становіцца нармальным чалавекам, гатовым змагацца з такімі людзьмі, як Гарлахвацкі.
Нямала паздзекваўся Гарлахв. з Тулягі і іншых вучоных. Цяпер яны смяюцца з Гарлахвацкага апошнімі. У гэтым сэнс назвы твора.
