Нарадзіўся ў вёсцы Бычкі Ўшацкага раёну Віцебскай вобласьці. Вучыўся на скульптурным аддзяленьні Віцебскай мастацкай навучальні. Скончыў экстэрнам Кубліцкую сярэднюю школу.
Калі Нямеччына напала на СССР у 1941 годзе, ён знаходзіўся ва Ўкраіне. Спачатку сямнаццацігадовы Быкаў капаў траншэі, пасьля пайшоў добраахвотнікам у Чырвоную Армію. Быў двойчы паранены. Пасьля дэмабілізацыі ў 1947 годзе працаваў мастаком у гарадзенскіх мастацкіх майстэрнях, стыльрэдактарам абласной газэты «Гродзенская праўда». У 1956—1972 гадах — літсупрацоўнік, затым літкансультант газэты «Гродзенская праўда», у 1972—1978 гадах — сакратар Гарадзенскага абласнога аддзяленьня СП БССР. У 1974 годзе Васіль Быкаў узнагароджаны Дзяржаўнай прэміяй СССР за аповесьці «Абэліск» і «Дажыць да сьвітаньня».
У 1978 годзе пераехаў у Менск. Некалькі разоў абіраўся дэпутатам Вярхоўнага Савету БССР, з 1989 году — народны дэпутат СССР. У 1990 годзе абраны прэзыдэнтам Згуртаваньня беларусаў сьвету «Бацькаўшчына». Ганаровы грамадзянін Ушацкага раёну Віцебскай вобласьці. Сябра СП СССР з 1959 году. З1980 году — народны пісьменьнік БССР. У 1993 падпісаў «Ліст 42-х» Барысу Ельцыну.
Па-за межамі Беларусі Быкаў, бадай, найбольш вядомы беларускі аўтар. Яшчэ за савецкім часам яго творы былі перакладзеныя на розныя мовы, прычым большасьць перакладаў на расейскую мову была зробленая самім пісьменьнікам.
Нападкі на Васіля Быкава, якія пачаліся на радзіме ў сярэдзіне 1990-х гадоў, і стан здароўя сталі прычынай выезду за мяжу. На працягу некалькіх гадоў Васіль Быкаў жыў спачатку ў Фінляндыі, затым у Нямеччыне і Чэхіі. У Чэхіі перанёс апэрацыю, і вярнуўся на Бацькаўшчыну толькі за месяц да сьмерці. Памёр пісьменьнік 22 чэрвеня 2003 году. Пахаваны на Ўсходніх могілках Менску.
Веравызнаньне Быкава было ўніяцкім.[1]
Слова «Душа обязана трудиться и день и ночь, и день и ночь» я слышал еще до того, как познакомился со стихотворением Н. Заболоцкого. «Не позволяй душе лениться...» Меня всегда удивляло, как это душа может «трудиться». Я понимал: трудится врач, учитель, инженер, строитель. Но душа?! Прочитав стихотворение Н. Заболоцкого, я понял, в чем состоит труд души: в вечной неуспокоенности в постоянных поисках и размышлениях. Не давай душе «засидеться» в уюте и тепле: Гони ее от дома к дому, Тащи с этапа на этап. Она обязана любить, страдать, жалеть, чувствовать чужую боль. Не давай душе расслабляться, «держи лентяйку в черном теле и не снимай с нее узды». Не предлагай ей «сытость и покой» взамен утренней звезды, непокоренных горных вершин и беспредельных морских далей. Пусть она рвется ввысь, покоряет моря и горы, борется за свое счастье. Если хоть на минуту ты ее, «освобождая от работ, она последнюю рубашку с тебя без жалости сорвет». Не обрекай свою душу «на смерть», «хватай ее за плечи, учи и мучай», чтобы только она жила, трудилась. Человек с «мертвой» душой вызывает жалость.
