Болжол менен 1015/1016-жылдары Баласагун шаарында (азыркы Кыргыз Республикасынын түндүгүндөгү Токмок шаарынын жанындагы байыркы Бурана конушу) туулган. Анын атасы, кыязы, ошол кездеги эң көрүнүктүү жана бай адамдардын бири болгон. Жаш акын башталгыч билимди кичи мекенинен алган.
Акындын чыгармачылыгына Авиценна менен аль-Фарабинин окуулары, ошондой эле Фирдоусинин «Шах-наме» китеби таасир эткен.
Жусуп Баласагуни 1069/1070-жылдары 54 жашында «Кутадгу билиг» («Куттуу билим») поэмасын бүтүрүп, андан соң Каган Арсланга тартуулап, «Хас Хажиб» (Хас Хажиб) ардактуу наамын алган. , Орто кылымдагы Европанын канцлери кызматына туура келген. Баласагуни өзү айткандай, Караханиддер доорундагы түрк тилинде жазган.
«Кутадгу билиг» мусулман түрктөрүнүн тилинде мусулман кайра жаралуу доорунда жазылып, кийин үч нускада толук сакталып калган алгачкы чыгарма экендигин акындын ырдын башындагы [1] сөзү далилдейт:
Ооба, арабдарда, тажиктерде китептер көп,
Ал эми биздин сөзүбүз менен бул башталышы гана.
Ким акылдуу бул китепти урматтап баалайт,
Билимди баалагандар гана акылы жетилгендер..
Көптөгөн түрк тилдүү элдер бул чыгарманы мусулман доорундагы жазма адабиятынын булагы же биринчи шедеври катары эсептей алышат. Кээ бир авторлор Жусуп болжолдуу түрдө 55 жашында каза болуп, сөөгү Кашкар шаарынын (азыркы Кытай) түштүк бөлүгүндө, Пайпап аймагында коюлган деп эсептешет [2].
Бирок акын жана мамлекеттик ишмер Баласагунинин кайтыш болгон күнү жана жери тууралуу түз тарыхый булактар жок.
Мекенден айрылганча, өмүрдөн айрыл (чем лишиться отечества, лишись жизни). Мекендин бактысы өмүрдөн кымбат (счастье отечества дороже жизни). Мекендин кадыры башка жерден билинет (значение отечества познается на чужбине). Өз үй-өлөң төшөк, өз эл-өмүрлүк жөлөк (свой дом – мягкая перина, свой народ – опора жизни). Мекенсиз адам-үнсүз булбул (человек без отечества, что соловей без голоса). Жерин сүйбөс эл болбойт, элин сүйбөс эр болбойт (не бывает народа, не чтящего свою землю, не бывает джигита, не чтящего свой народ).
Нашёл и отправил, удачи =)
Тест прошел проверку
ставим +1 к ответу)