Жангир хан (годы правления 1628-1652)
Жангир хан - видный государственный деятель и выдающийся полководец. Преемник Есим хана на ханском престоле. Еще при жизни Жангира за проявленное мужество народ прозвал "Салкам Жэнгiр" (Внушительный). Как свидетельствуют историки, для Жангира были характерны такие качества как решительность, упорство, стойкость и готовность к самопожертвованию. Именно эти качества поставили его в один ряд с именем отца и казахские племена от междоусобных войн и внешней угрозы физического уничтожения.
Точная дата провозглашения Жангира ханом не установлена. Нет и достоверных данных о годе его рождения. По некоторым данным, он был поднят на белой кошме сразу после смерти отца в 1628 г., однако его долго не признавали в качестве верховного хана казахов. В какой-то мере он повторил судьбу своего отца, возвратив титул хана после отрешения от реальной власти.
Как и его отец Есим хан, Жангир тоже был обеспокоен "джунгарской угрозой". Опасения усилились после прихода к власти Батура-хунтайджи (1635-1654), который создал сильное централизованное государство в Джунгарии.
В этот момент в Казахском ханстве происходили междоусобные распри. Каждый представитель Чингизидов претендовал на верховную власть. Попытки султанов усилить свое политическое влияние встретили ожесточенное сопротивление со стороны биев, которые тоже стремились повысить свою роль. Постоянная политическая борьба препятствовала росту ханской власти Жангира, которому все время приходилось доказывать свое унаследованное право на власть.
В одном из сражений с джунгарами в 1635 г. Жангир попадает в плен к противникам. Спустя некоторое время казахское ополчение освободило Жангира из плена, но возвращение на родину стало для него большим испытанием.
Пленение и унизительное освобождение подорвали на некоторое время его политический авторитет среди султанов, которые пытались скомпроментировать его в глазах простого населения. Однако Жангир оказался выше всяких фактов и событий.
Как указывают многие исторические документы, Жангир поддерживал союзнические отношения с могольскими правителями, что стало продолжением политических традиций, заложенных его отцом. Активную роль в осуществлении внешней политики играл его сын Тауке. Он имел дружеские отношения с владетелем Самарканда Жалантосом Бахадуром (1576-1656). Их союз явился ответной реакцией на создание хунтайджи Батуром коалиции для наступления на Семиречье.
Опасения Жангира подтвердились в 1643 г., когда Батур, собрав войско, захватывает некоторые земли в южных и юго-восточных отрогах Тянь-Шаня. Узнав об этом, Жангир с небольшим ополчением в 600 человек решает встретить войско противника, несмотря на его значительное превосходство. Для битвы Жангир выбирает горное место недалеко от реки Ор. Тактикой ведения боевых действий был выбран окопный метод. Исследователи, внимательно изучив место знаменитой битвы, отмечают, что Жангир применил ряд сложных тактических приемов из арсенала военного искусства казахов, но в то же время использовал нераспространенные среди кочевников методы раздробления сил противника. По описанию А.И.Левшина, Жангир, опасаясь открытого военного столкновения с джунгарами, расположил часть своей дружины в ущелье между двух гор, заранее окопав его глубоким рвом и обнеся высоким валом. Протяженность военного укрепления составила 2,5-3 км, передний край окопа был высотой с человеческий рост. Основные силы казахов ударили с тыла и джунгары, не ожидавшие такого хода событий, не смогли оказать сопротивления. В ходе этого боя джунгары потеряли значительное количество воинов (около 10 тысяч человек) и было вынуждено отступить под натиском подоспевшего из Самарканда войска Жалантос бахадура.
Орбулакская битва стала примером мужества, героизма и невероятной силы военного духа казахов. Несомненно, это сражение вошло в мировую летопись боевой славы и военного мастерства. Успех этого сражения определился прежде всего военным мастерством Жангира.
Однако военные столкновения все же происходили, успехи были переменными. Некоторое время джунгары даже контролировали восточную часть Семиречья.
В 1652 г. хошоутский предводитель Цэгэн хан совершает походы в казахские улусы и в одном из сражений его сын Галдам убивает Жангира.
В знак признания заслуг Жангир хана похоронили в г. Туркестане, возле мечети Ходжи Ахмета Яссауи; позже над его могилой был воздвигнут мавзолей, который до наших дней не сохранился.
Объяснение:
Объяснение:
Абылай ханның сыртқы саясаты.
Абылайдың сыртқы саясаты да икемділігімен және ымыршылдығымен сипатталды. Оның Россия мен Қытай сияқты күшті мемлекеттермен қатынастарының Орта Азия мемлекеттерімен қатынастарынан едәуір айырмашылығы болды. Отаршыл империялардың күш-қуатын өте жақсы ұғынған хан, бір жағынан Россия протекторатын танудан бас тартпай, екінші жағынан өз иеліктеріңде екі державаның да ықпалы күшеюіне жол бермей, олармен қатынастарда барынша икемділіккөрсетуге тырысты. Бір жағынан, Абылай Қытайдың өкімет орындарын өзінің адалдығына үнемі иландырып отырды, екінші жағынан, ол мәселені «Россия сарайына әлдеқайда ынталықпен…, ал Қытай ханымен хат жазуды бір нәрсе үшін, оған бағынышты қырғыз-қайсақтарға Қытайлардың реніш көрсетіп, қысым жасамауы үшін жалғастырып» отырған сияқты етіп көрсетті. Хан өз иеліктерін агресияшыл көршілерінен осылайша қауіпсіздендіріп қана қоймай, жекелеген пайда келтіруге де тырысты. Мәселен, 1772 жылы ол Россиядан өзінің сыртқы және ішкі жауларына қарсы күресу үшін тағы да әскер сұрады. Шынына келгенде, Абылайдың адалдығына күмәнді Россия да, Қытай да оған әскер бөлуден бас тартты. Россияның өкімет орындары Абылай ханды өзінің ықпал өрісінде ұстауға ұмтылды, сондықтан да 1777 жылы хан жазбаша өтініш жасаған жағдайда оның хан атағын тануға әзір екенін ресми түрде хабарлады. Мұндай дипломатиялық қадам өзінің сыртқы саяси аренадағы беделін нығайта түсетіннің түсінген Абылай Петербургке өзінің баласы Тоғым бастаған елшілік жіберді. 1778 жылы ғана II Екатерина оны хан деп және Орта жүздің ханы деп бекіту туралы грамотаға қол қойып, оның Кіші жүз бен Ұлы жүзге биліг танығысы келмеді. Бұған ызаланған Абылай Орынборда Троицкіде, тіпті Петронпавлда да ант беруден бас тартты. Ол 70-жылдардың аяғына қарай Абылай Россиямен қандай да болмасын қатынастарының бәрін мүлде үзді. Абылайдың оңтүстіктегі көршілерімен қатынастары басқаша болды. Оның күш салуы арқасында қайтадан қазақ аймағына айналған Жетісуда қырғыздармен қақтығыстары жалғаса берді және Абылай оларға қарсы ара– ура жорықтар жасап тұрды. 1774 және 1779 жылдырдағы жорықтар қырғыз руларының бір бөлігінің қазақ хандығына бағынуына жеткізді. Ташкентпен және Ходжентпен соғыста Сайрам, Шымкент, Созақ, Ташкент қазақтарға қайтарылды. Сонымен Абылай ханныңXVIII ғасырдың 70 жылдарындағы сыртқы саяси қызметі қазақ мемлекетінің бірлігін уақытша қалпына келтіруге, оның халықаралық аренадағы жағдайының нығайюына жеткізді. Абылайға дейін де, одан кейін бірде-бір қазақ ханының мұндай шексіз билігі болған емес. Бұл ең алдымен оның билігінің сөзсіз құдыреттілік сипатына байланысты еді. Көреген саясатшы және шебер дипломат Абылай өзіне ергендердің сүйіспеншілігіне және қарсыластарының құрметіне лайық бола білді. Бұған ханның жеке қасиеттері де едәуір дережеде себепші болды. Абылай мұсылманша жақсы сауатты болды, оқып, жаза білді. Ол сирек кездесетін саясатшы, қолбасшысы және дипломат болды. Дегенме де, ол тарих көшінөзгерте де, көшпелі өркениеттің бұрынғы күш – қуатын қайтадан келтіре де алмады. Ол қайта түлеткен біртұтас Қазақ хандығы ханның өзі қанша өмір сүрсе, сонша өмір сүрді. 1781 жылы шамамен 70 жасында Абылай Ташкенттен Түркестанға келе жатқанда дүние салып, Қожа Ахмет Иасауи кесенесіне жерленді.
2-156
3-?