Қарахан хандығының ішкі саясаты.
Қарахан әулетінің негізін салушы Сатұқ Боғрахан (915–955жж.) болып есептелінеді. Ол Қарлұқ хандығының іргесін көтеріп, мәртебесін асырушылардың бірі – Білге құл Қадыр ханның немересі. Сатұқ Тараз және Қашғар қалаларын өзіне қаратып, 942 жылы Баласағұндағы билеушіні құлатып, өзін жоғары қаған деп жариялайды. Мемлекеттің күшеюіне қарлұқ, шігіл, ягма тайпалары үлкен үлес қосты. Сатұқ өлгеннен кейін билік оның баласы Мұсаға көшті, ол 960 жылы Қарахан мемлекетінің халқын ислам дініне қаратты. Оның астанасы Қашғар болды. Сатұқтың екінші баласы Сүлеймен-ілек Баласағұнды иеленді. Кейін бұл өңірді оның ұлы Хасан Боғра-хан мұра етіп алды. Мұса өлген соң, Қарахан жеріндегі жоғарғы қаған атағы оның баласы Әли Арслан ханға көшті.
Қарахан мемлекетінде жоғарғы өкімет билігі хаканның қолында болған. Ол мұрагерлікке қалып отырған. Қарахан феодалдық қоғамының үстем тап өкілдеріне хаканның ұрпақтары тегіндер, ілек хандар, бектер, нәменгерлер, нөкерлер жатқан. Ханға ең жақын адамдардың бірі уәзір болған. Уәзір жоғарғы билеушінің ең жақын көмекшісі және кеңесшісі болып саналды. Хан сарайы, оның басты ордасы мемлекеттік және әкімшілік басқару орталығы болып есептелді. Қарахан мемлекетіндегі аса маңызды әлеуметтік-саяси институт әскери-мұралық жүйе болған. Мемлекет бірнеше үлестерге бөлінді. Олардың бастылары: Тараз, Испиджаб, Баласағұн. Хан мемлекеттік немесе әскери қызметі үшін феодалдарға жер беріп, сол жердегі халықтан салық жинауға рұқсат еткен. Мұндай жерлер икта, ал оны иеленуші мукта деп аталған. Қарахандардағы жер иеленудің тағы бір көп тараған түрі әскери – үлестік жерлер. Ол әскери қызмет үшін берілген. Қарахан феодалдық қоғамында шаруаларды қанаудың бір түрі – жалға үлестік жер беру орын алған. Араб-парсы деректерінде үлестік жер алған шаруалар мұзарлар немесе барзұгар деп аталған. Үлескер жерден алынған өнімнің денін салық түрінде мемлекетке және жер иелеріне төлеп отырған. Шаруаларды қанаудың екінші бір түрі – коммендация жер иелігі. Оның мәні: әлсіз адам өзінің жер телімін күштінің қамқорлығына береді, ол күшті адам әлсіз адамды басқалардан қорғауға тиіс.
Қыз сипаты: Жігіт сипаты:
Ер тұлғалы статный; крупный; внушительный; видный; дородный
тұлғалы адам → рослый человек; крупный человек
тұлғалы әйел → дородная женщина
арыстандай айбатты грозен, как лев
жолбарыстай қайратты смелый; храбрый; бесстрашный как тигр, физически сильный; физически энергичный
қайратты жігіт → энергичный парень
сұңғақ бойлы стройный
стройная девушка
атжақты человек с продолговатым, удлиненным лицом
болаттай мықты крепкий как сталь
өткір көзді человек с проницательным взглядом
бұйра толқындай шашы курчавые волнистые волосы
ер жүрек храбрый; мужественный; отважный; смелый
Оймақ ауыз маленький рот (букв. ротик с наперсток, о красавице)
қиғаш қас дугообразные, изогнутые, красивые брови; имеющая изогнутые брови
ақша бет белолицая (признак женской красоты)
аққудай как белая лебедь (символ девичьей красоты)
жұлдыздай жарқырайды как звезда
күлім көз игриво смеющиеся глаза; улыбчивые глаза
айдай сұлу писаная красавица
гүлдей жайнайды быть цветущим
гүлдей нәзік
тонкий; нежный; изящный; утонченный
нәзік қыз → изящная девушка
10 жасында
Әжесі Зере
Ибраһим
6 ж
Ақ киімді
Қазақ халқын