Метафораны сөз өнері (поэтика, риторика), эстетика, логика, философия, тіл (стилистика, лексикология, психолингвистика) ғылымдары зерттейді. “Метафора табиғатында жұмбақтылық бар” (Аристотель). Сөз өнерінде метафораның символикалық, эмоционалдық ерекше мәні бар. Абай өлеңдеріндегі “жастықтың оты”, “жүректің көзі”, “дүние есігі” деген Метафоралармен қатар дәстүрлі қолданыстағы метафоралар кездеседі: жан азығы, табиғат-ана, өмір-өзен, өмір сыбағасы, асау толқын, т.б. Ойды әсерлі жеткізу мақсатында метафора қолданылады:
“Қолына алып шашақты сан мың найза, Жауынгер күн келеді жалаулатып”
“Қасқа бұлақ, қасыңнан неге кеттім?! Не деген жел айдаған көбелекпін?” (М.Мақатаев).
Ол мақал-мәтелдер, тұрақты сөз тіркестері, қанатты сөздерде жиі кездеседі. Метафораның кейбір түрлері теңеуге жақындайды. Мысалы, тас жүрек. Бірақ онда теңеудегідей екі нәрсені салыстырудан гөрі сезім, әсер жақындығын көрсету басым. Көбіне ондай екі нәрсенің бірі айтылып, екіншісі емеурінмен білдіріледі.
“Ақын – жел, есер, гулер жүйрік желдей, Ақын – от, лаулап жанар аспанға өрлей” (Мағжан).
Мұнда ақынды желмен, отпен жәй ғана салыстырып қоймай, соған балап айту бар. Метафора тілді байытуға қызмет етеді, синонимдерді, көпмағыналықты, терминдік жүйені және эмоциональды-экспрессивті лексиканы дамытады. Мысалы: билік тізгіні, ғасыр перзенті, көңіл көкжиегі, жан айғайы, жер кіндігі, үміт жібі, т.б. Тілдегі қолданыс аясына қарай жеке қолданыстағы метафора және тұрақты метафора болып бөлінеді. Әдебиеттегі ізденістер нәтижесінде “метафоралық роман” деген соны термин қалыптасып келеді.[1][2][3]
Метафора әрдайым ауыспалы мағынада жұмсалады. Соның өзінде кемінде екі мағына болуы мүмкін. Сонысына байланысты метафора екі түрлі қызмет атқарады: белгілі бір затқа, құбылысқа немесе адамға сипаттама беру және сол заттың, құбылыстың немесе адамның атын атау (номинация). Бірінші жағдайда метафора сөйлем ішінде баяндауыш болады да (Сен қасқыр екенсің), екінші жағдайда бастауыш немесе толықтауыш болады (Қасқыр қайда кеткен? Ол қасқырмен көп байланыса берме). Сөйлеу практикасында қалыптасып қалған аң атаулары ғана (аю, түлкі, қоян, доңыз, қой, ит т. б.) ғана емес, метафора қызметінде адам болмысындағы, қызметіндегі әр алуан жайлар алына береді (бастық, чиновник, ғұлама, әкім т. б.). Мундай жайлар, сөйлеу жағдайында анық байқалып отырады; (Мынауың дайын тұрған ғұлама ғой! - Өзір ғұламалық ертерек шығар, бірақ түбінде болып қалатын да сыңайы бар).
Объяснение:
Күн - Алланың берген ерекше жаратылысы. Біреулерге күн -жай ғана жарық пен жылу беретін материя болып көрінсе, ал енді біреулерге өмірінің жұлдызын жаққан табиғи құбылыс болып қалған. Табиғаттың бәрін жандандырып тұрған, осы бір көктегі күніміз. Бар планетаны бауырына басып, жылуымен өсірген.Күн арқылы а тіршілік жасап , табиғат дамыған.Мысалы , кішкене тұқымның өзі, күннен нәр алып гүл болады емес пе? А да сол сияқты,күннің нұрымен нұрланады. Қазаққа "Күнсұлу","Күнжамал" сияқты есімдерде бекер қойылмаса керек. Бәрі де осынау жарық дүниеге келерде күннің көзін көруге асығады.
Күн миллион жылдар бойы тек адамға ғана емес, табиғатқа, өсімдікке,жан-жануарға,жәндіктерге,құр-құмысқаға дейін маңызды рөл атқармақ.
Күннің жылуын қазіргі таңда үлкен энергия көзіне айналдырып, халыққа пайдалануда.Тіпті ауылдық жерлердің өзінде, күннен қуат алып ауыл ішін жарықпен қамтамасыз ететін батареялар бар.Бұл да табиғи тіршілікке, күннің маңызды рөл атқаратынының айғағы.
Әр нәрсенің екі жағы болады емес пе.Бірі пайдасы, ал екіншісі зияны.Сол сияқты күннің пайдасы зор болғанымен, зияны да жоқ емес. Әрине ол орналасу қашықтығына қарай болмақ.Планетамызға күн алыс орналасса,жер беті суып мұзға айналар еді.Ал тіпті жақын орналасар болса, жер планетасы жоғары температурадан балқып, бүкіл мұздық еріп, жер беті күл талқандалатын. Мінекей, күннің қашықтығы да метрмен өлшеніп жасалғандай.Әрине, бұл тек құдыретті күштің қолынан келері анық.