Будда суреттерінің шығу тегі туралы аңыз бар. Ол 5 ғасырда буддистер Жетісуға жорыққа аттанып, Іле өзенінің жағасына тоқтаған кезде жер сілкінісі болғанын айтады. Жер бетіне жартастың үлкен кесектері түсіп, ертегі сияқты кейіпкерлердің көз алдында көпір пайда болды. Буддистер орын алған оқиғаны Құдай белгісі ретінде бағалап, шыңдалған жартасқа Будданың үш "портреті" кесіп өтті.
1969 жылы Исатай обасын қазу барысында аңдардың мүсіндерімен әшекейленген алтын қамзолдағы сақ жауынгерлерінің сүйектері табылды. Бұл адам, көрнекті сақ көшбасшысының ұрпағы болған, б.з. д. V — VI ғасырларда өмір сүрген және 18 жасында қайтыс болған. Оның қабірінде қаңылтыр алтыннан жасалған 4000-нан астам бұйымдар, сондай-ақ 26 жазба белгісі бар күміс тостаған табылды. "Алтын адамның" орналасқан жері афишаланбайды, ал олжаның көшірмесі Астана қаласындағы мемлекеттік алтын және бағалы металдар мұражайында экспонатталады. "Алтын адам" Қазақстанның ұлттық рәміздерінің бірі болды, оның бейнесі Алматы Республикасы алаңындағы Тәуелсіздік монументін жаулап алады.
Домбыра-қазақтың халық музыкалық аспабы. Арал қаласына жақын жердегі қазба жұмыстары кезінде археологтар қолындағы домбырасы бар адамның саз мүсінін тапты. Табылған олжа б.з. д. ІIII — V ғасырлармен Алматы облысында, Майтөбе жерінде жартастағы суреттерде бишілер мен домбыра мәңгі бейнеленген. Бұл суреттер неолит дәуіріне жатады. Домбыраның шығу тегі туралы бірнеше аңыз бар. Олардың бірі Шыңғысханның үлкен ұлы жараланған құланмен аң аулауда қаза болғанын айтады. Әкесі қайғыға ұшырап, ұл туралы жаман хабарды хабарлаған адамның басын шабуға уәде берді. Шыңғысхан шындықты айтуға ешкімнің көңілі толмады, тек бір әнші домбырада "хром құлан туралы" әнін ойнады, оның әкесі бәрін түсінді. Ұлы хан әншінің басын шабуға бел буды, бірақ ол былай деп жауап берді: "Мен ештеңе айтпадым.м
Қазақтардың көшпелі өмір салты олардың дәстүрлі тұрғын үйінде көрініс тапты. Б. з. б. VIII — V ғасырларда пайда болған киіз үй қазіргі уақытта елеулі өзгерістерге ұшыраған жоқ. Сыртынан ол киіз жабыны бар күмбезге ұқсайды, ол қыста аяздан, ал жазда — күн мен жаңбырдан қорғайды. Көшпенділердің тұрғын үйі бір сағат бойы бір отбасының күшімен оңай жиналады және талдайды.
Қазақстанның оңтүстігінде, Түркістан қаласында өңірдегі ең басты мұсылман ғибадатханаларының бірі Қожа Ахмет Яссауи кесенесі орналасқан. Үш рет кесенеге бару Меккеге қажылыққа теңестірілді.Кесенені XIV ғасырда Тамерлан суфий ақыны және уағыздаушы Қожа Ахмет Яссауи жерлеу орнында тұрғызылған.
Маңғыстау түбегінің шөл даласында киелі Түлкі саналған 360 суфиялық дана өмір сүрді және жерленді. Бұл жерде мешіттер мен жер асты қорымдарының жартастарында кесілген көптеген жерлер сақталған. Маңғыстау — Шақпақ – Ата ғибадатханаларының ең әдемі тас беткейінде қашалған және латын крест нысаны бар.
Астанада салынған "Бәйтерек" монументі ежелгі көшпенділердің космогоникалық көріністерін өз архитектурасында іске асырады. "Бәйтерек" - өмір ағашын бейнелейтін жоғары металл құрылым. Жыл сайын ағаштың ұшында мифтік құс Самрұқ алтын жұмыртқаны қояды, ол айдаһар жейді, бұл жақсылық пен зұлымдық Мәңгілік күресті бейнелейді.
ТУТ 7 ЧУДЕС КАЗАХСТАНА ВЫБЕРИ 1
Жаңа түскен келінді «беташар» дәстүрі жасалмай ешкім көре алмайды. Оны көру үшін әдейі «беташар» жасалады. Оған тойға жиналған туыстуғандар тегіс қатынасады. Жас келіншектің екі жағында ауылдың екі көргенді келіндері тұрады. Мұнда «Беташар» жыры айтыла отырып, келінге оның атасы, енесі және басқа туыстары таныстырылып, келін оларға сәлем жасайды. Сәлем жасалған адамдар көрімдік береді. Бет ашатын жігіт әнін желдірте, асқақ әуенмен жыр төгуі керек. «Келін келді көріңіз, көрімдігін беріңіз», — деп бастаған әнші жігіт жас келіннің аталған жақындарына лайық әзіл-қалжыңдарын араластыра көрімдік сұрап, жұртты көңілді күлкіге қарық қылады. Беташар тойдың басы әрі сәні, жас келіннің жаңа өмірге бет алғанын білдіретін қызықты, салтанатты, ажарлы дәстүрлердің бірі. Беташардың бір түрі былай болып келеді: