Бұл өзекті тақырып. Меніңше, қоршаған ортаны таза ұстау үшін мына дүниелерді жүзеге асыру керек.
1. Қоршаған ортаны таза ұстау, қоқыс тастамау т.б. туралы жалпы халықтық мәдениет орнату керек. Бізде қоқыс жәшігіне тастауға ерінетіндер бар. Ал, Еуропа елдері халқында мәдениет қалыптасқан. Олар сағызды біз секілді жабыстырып кетпейді, қоқысты жәшікке тастайды.
2. Көгалдандыру жұмыстарын жүргізіп отыру керек. Ауаны тазалайтын бірден-бір табиғи құрал болғандықтан ағаштарды көптеп отырғызу артықтық етпейді.
3. Полиэтенді пакеттерді қолданыстан алып тастау керек. Себебі бұл зат не қайта өңдеуге жарамайды, не жою алмайсың (мысалы, қағаз топырақ астына түссе уақыт өте жойылып кетеді), Қолданысқа қағаздан жасалған пакеттерді алып келу керек
4. Ауаны ластайтын зауыт, фабрика түтіндерімен қоса машинадан шығатын зияны заттарда елеулі орын алады. Себебі, қалада көліктер көбеюде. Қаладағы көліктерді реттеу керек. Техникалық жағдайына байланысты шектеулерді арттыру керек.
5. Қоқыс өңдейтін зауыт салу керек. Қаланың шетіне қоқыстарды үйгеннен, екінші ретті өнім жасауға болатын қоқыстарды іріктеп қайта өңдеу зауыттарын ашып, олардың санын көбейту керек.
Төлеген Айбергенов Ана Арманыңды ақтарам ба жүрегімде тербесем, Айға сіңлі, қарындассың қасиетті Жерге сен. Мен өзінді теңдесі жоқ құдірет деп түсінем, Сендік қуат мың есе артық Жердің тарту күшінен. Сұлу әлем, әлем сұлу сен жаратқан адаммен, Көк жолының қарсылығын қағып тастап барам мен. Сендік қуат болар, бәлкім, басын иді көк маған, Әр кез сенен туғанымды есіме алсам, тоқтаман. Ал ұмытсам, ұмыт болып қаларымды білемін, Ұмыт қалмау үшін менің шарқ ұрады жүрегім. Шат жүріп-ақ қас қаққанша боламын мен шерменде, Жетім емес кей ананың жетімдігін көргенде, Көз алдымда жас дөңгелеп булығам да ызадан, Маған тіпті сөз келмейтін ұяттардан қызарам. Бұл дүниеге онсыз-дағы кеткен жоқ па көп есең, О, аналар, кей пасықты жаратасың неге сен! Тасбауырлар дүниеге келсін де, тез кетсін де, Әлде өзгелер ондайлардан жиіркенсін дейсің бе? Қай кеудені жылытады лапылдаған отпенен, Өз кеудесін жылытуға құдіреті жетпеген. Анаң саған керек болса, балаңа да сен керек, Кезекпенен ауысатын ғұмыр ғой бұл дөңгелек. Ана керек, о, адамдар, ана керек адамға, Анасыздар аң сияқты күн кешіп жүр ғаламда. Пікірімді ұнатпаған таптық та дер дананы, Даналықтың қажеті жоқ сыйлау үшін ананы. II Білмедім мен, сен әйтеуір ораласың көп тілге, Киелі сүт құдіретімен әлде есейіп кеттім бе? Ана десе әйтеуір мен өзге сөзді есітпен, Құлағыма үн келеді қоңыраулы бесіктен. Құлағымда ол үн менің көрген емес толастап, Өйткені сен жылауыма қарсы болдың о баста-ақ.. Бүкіл әлем шуларына жіберді де сүңгітіп, Өзің қаққан қоңыраудан кетті маған тіл бітіп… Қоңыраулардың үні мені жетектеді қиянға. Қоңыраулардың үні мені шомдырды сан қиялға. Тұтқасынан ұстамақ боп дария – білім есіктің, Мектеп бардым, онан да мен қоңырау үнін есіттім. Ұстаз болдым. Сөз сөйлетті болашақтың мінбері, Көз алдымда қызыл ала қызғалдақтар гүлдеді. Дәл бүгін де нұрлы ертеңнің қоңырауы етіп тұр мені, Өміріме өзің қаққан қоныраудың үндері. Өзің қаққан қоңырауда өмір жыры бар екен, Оның үні тарқамайтын болды менің мерекем. Сол үнменен тыным таппай бақытымды күреймін, Өйткені мен мерекемнің тарқамауын тілеймін.
21 Жақсының өзі де жақсы, сөзі де жақсы. Умный и собой ладен и речь у него складная.
22 Жіптің ұзыны, сөздің қысқасы жақсы. Веревка хороша длинная, а речь – короткая.
23 Тіл – көңілдің кілті. Язык – ключ к душе человека.
24 Аузы жаман елді былғар. Сплетник пачкает честных людей.
25 Жыртық үйді жел табар. Ветер находит рваную юрту (правда побеждает ложь).
26 Түйе көтермегенді тіл көтереді. Что верблюд поднять не сможет, то поднимет язык (слово).
27 Көре-көре көсем болады, сөйлей-сөйлей шешен болады. Много повидав, становятся вождями, много раз выступая, становятся ораторами.
28 Қылышынан қан тамған батырды, тілінен бал тамған шешен аттан түсіріпті. Батыра, с сабли которого капала кровь, заставил спешиться красноречивый, с языка которого капал мёд.
29 Көздің көркі – көз, ауыз көркі – сөз, сөздің көркі – мақал. Краса лица – глаза, краса уст – слово, краса слов – пословица.
30 Құрғақ сөз ба ауыртар. Пустые слова тоже боль причиняют.
31 Өнер алды – қызыл тіл. Высшее искусство – красноречие.
32 Тұз – астың дәмін келтiреді, мақал – сөздің мәнін келтіреді. Соль проявит вкус пищи, пословица донесёт смысл речи.
33 Ұзын шапан аяғыңа оралады, ұзын тiл мойныңа оралады. Длинный чапан обвивает ноги, а длинный язык – шею.
34 Көзбен көрген анық, құлақпен естіген танық. Увиденное глазами – правда, услышанное ушами – неизвестность (Не всё то правда, что люди говорят).
35 У ішкен бір рет өледі, ант ішкен мың рет өледі. Принявший яд умирает один раз, давший клятву – тысячу раз.
36 Тура сөз туғанына жақпас. Правдивое слово родному не по душе (правда глаза колет).
37 Жаман айтпай, жақсы жоқ. Не сказав плохое, не будет хорошего (нет худа без добра).
38 Білген тауып айтады, білмеген қауып айтады. Знающий скажет умело, невежда укусит (словами).
тамған тiлден у да тамады. С языка, источающего мёд, может и яд капать.
40 Сөз қуған пәлеге жолығады, жол қуған олжаға жолығады. Кто болтает – по миру пойдёт, кто действует – добра наживёт.
41 Алмас қылыш майданда серік, асыл сөз майданда да, сайранда да серік. Алмазный клинок – друг в бою, доброе слово – друг и в бою и на пиру.
42 Аз сөйле, көп істе. Меньше говори, больше делай.
43 Тау мен тасты су бұзар, адамзатты сөз бұзар. Вода горы и камни разрушает, слово дружбу разбивает.
44 Жақсы сөз – жан ырысы. Доброе слово – душевная опора (счастье).
45 Аз сөйле, көп сөйле, ойланып сөйле. Много или мало говоришь – говори подумав.
46 Каhарлы сөз қамал бұзар. Мужественное слово и крепости покоряет.
47 От тәнді жылытар, жақсы сөз жанды жылытар. Огонь тело греет, доброе слово душу согреет.
48 Қылыш жарасы бітер, тіл жарасы бітпес. Рана от копья затянется, рана от слова останется.
49 Орынсыз сөз өзіңе тиер. Слово не к месту сказать, только себя наказать.
50 Ауыр жүк иығыңды басар, ауыр сөз еңсеңді басар. Тяжёлая ноша на плечи давит, от тяжёлого слова духом падаешь.
Объяснение:
Бұл өзекті тақырып. Меніңше, қоршаған ортаны таза ұстау үшін мына дүниелерді жүзеге асыру керек.
1. Қоршаған ортаны таза ұстау, қоқыс тастамау т.б. туралы жалпы халықтық мәдениет орнату керек. Бізде қоқыс жәшігіне тастауға ерінетіндер бар. Ал, Еуропа елдері халқында мәдениет қалыптасқан. Олар сағызды біз секілді жабыстырып кетпейді, қоқысты жәшікке тастайды.
2. Көгалдандыру жұмыстарын жүргізіп отыру керек. Ауаны тазалайтын бірден-бір табиғи құрал болғандықтан ағаштарды көптеп отырғызу артықтық етпейді.
3. Полиэтенді пакеттерді қолданыстан алып тастау керек. Себебі бұл зат не қайта өңдеуге жарамайды, не жою алмайсың (мысалы, қағаз топырақ астына түссе уақыт өте жойылып кетеді), Қолданысқа қағаздан жасалған пакеттерді алып келу керек
4. Ауаны ластайтын зауыт, фабрика түтіндерімен қоса машинадан шығатын зияны заттарда елеулі орын алады. Себебі, қалада көліктер көбеюде. Қаладағы көліктерді реттеу керек. Техникалық жағдайына байланысты шектеулерді арттыру керек.
5. Қоқыс өңдейтін зауыт салу керек. Қаланың шетіне қоқыстарды үйгеннен, екінші ретті өнім жасауға болатын қоқыстарды іріктеп қайта өңдеу зауыттарын ашып, олардың санын көбейту керек.