Берілген мәтінді оқып, 3 сұраулы сөйлем құрастырыңыз Қазақстанның ең үздік балалар фильмдерінің бірі - «Менің атым Қожа».
Бұл – сотқар бала туралы комедиялық фильм. Қазір ондай тентектерді «қиын
бала» деп атайды. Өзіне күлкілі көрінгенімен, жолдастарына жақпайтын
қылықтары үшін үлкен кісілерден үнемі ұрыс естіп жүрген бас кейіпкер кейде
өзінен ересек жолдасының арқасында жайсыз оқиғаларға тап болады. Повесте
кішкентай Қожаның мектеп жасындағы бастан кешкен әр түрлі қызықты
оқиғалары жайлы баяндалады. Ол қанша бұзықтық жасаса да жақсы адам болуға
талпынысы бар. Өзінің жасаған бұзықтығының бәрі әкесіз өскендігінен деп
ойлайды. Қожа өзінің мінезін, тәртібін өзгертуге тырысады. Әңгімеде Қожаның
балалық махаббаты да үлкен рөл ойнайды. Ол сыныбындағы үлгілі, тәртіпті әрі
сабағын үздік оқитын Жанар деген қызды жақсы көреді. Тіпті кей кездері Жанарға
арнап өлең де шығарады. Қожа жазушы болуды армандайды.
Фильм желісіне Бердібек Соқпақбаевтың әлемнің көптеген тілдеріне
аударылған «Менің атым Қожа» атты әйгілі повесі арқау болған. Жазушы
фильм сценарийін Ниссон Залеранскиймен бірге жазған.
«Менің атым Қожа» 1960 жылдардың бас кезіндегі қазақ ауылдарының
біріндегі совет тұрмысы бейнеленген. Белгілі жасқа толған бала атаулы пионер
қатарына өтіп, мектепте қызыл галстук тағып жүруі тиіс. Ол кезде ауыл
шаруашылық жұмыстарына жіберу – колхоз немесе совхозға көмек қана емес, жас
ұрпақты еңбекпен тәрбиелеудің бір түрі ретінде де қарастырылатын.
Халқын сүйген салтын сүйер (халық даналығы)
Әр халықтың ұлттық танымын, көзқарасын, өзіне тән жеке ұлттық ерекшелігін білдіретін наным-сенімі, әдет-ғұрып, салт-дәстүрі бар. Ата-бабадан келе жатқан салт-дәстүрдің қаймағын бұзбай, ұмытылып кетуіне жол бермей, қазіргі қоғамда өте жарасымды етіп қолданып жүрген халықтың бірі қазақ халқы. Халқымыз дәстүрге өте бай. Ал салт-дәстүрге бай болу елдің мәдениетті әрі тәрбиелі екендігінің айғағы.
Салт-дәстүр деген не, соған тоқталып өтейін. Салт-дәстүр ел өмірімен біте қайнасып кеткен рухани және мәдени азық. Біздің халқымыз өз ұрпақтарын қасиетті салт дәстүрмен, өнегелі әдет-ғұрыппен, ырым-тыйыммен тәрбиелеп, ұлағатты ұл мен инабатты қызды теріс жолға түсірмей тәрбиелей білген. Бауыржан Момышұлы «мен өзімнің ұрыстағы тәжірибемнен жауынгерлік қасиетті тәрбилеуде ұлттық дәстүрдің маңызы зор екеніне көзім жетті» деп жазады. Бұдан отаншылдық, ерлік, мәрттік, жомарттық, адамгершілік қасиеттердің бәрі салт-дәстүр арқылы даритынын түсінуге болады. Яғни, салт-дәстүр адамды адастырмас тура жолмен жүруге, жөн-жосықты біліп, үйренуге және өмірде қолдануға үгіттейтін мызғымас заң іспетті десем де қателеспесім анық.
Біз халқымыздың ұлттық санасын қалай оята аламыз, ұлттық дәстүрлерімізді қалай дәріптейміз? Бұл мақсатты әркім әрқалай жүзеге асырады. Ал мен осы жазбам арқылы сыныптастарымның бойына қазақтың салт-дәстүріне деген қызығушылықты қалыптастырып, қазақ халқының салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпының тәрбиелік мәнін ұғындырып, олардың бойына адамгершілік, имандылық қасиеттерін қалыптастыра алдым деп ойлаймын. Ұлтымызға жалын, ұрпағымызға тәлім беріп келе жатқан дәстүрімізді ұмытпай, қазақ деген халықтың патриот ұрпағы болып атын шығара беру кез-келгеніміздің парызымыз. Менің айтқан ойым біреуге жай сөз болып қалар, ал біреулерге қамшы болып тиетініне көзім жетеді. Әр қазақтың санасына сәуле шашып, аз да болса ой тастасам бұл менің ұлттық дәстүрлерімізді дәріптеудегі бастапқы жетістіктерімнің бірі.
Әр елдің, ұлттық өзіне тән салт-дәстүрі болады. Сол дәстүрмен әр ел өзінше ерекшеленеді. Үйлену, балалы болғанда, үй салсада, қайтыс болған адамды ақтық сапарға шығарудада әр ұлттын өзіндік салты бар. Салт-дәстүр сол елдің жеріне, ұстанған дініне байланысты қалыптасып дамып жатады. Біздің елдің салт-дәстүрі де солай. Қыз ұзату, құда түсу де өзіміздің жөн-жоралығымыз бар. Қазақ көбіне ырымға сенген, әр нәрседе ырымдап өзінше бір әдіс, өзгеше бір дәстүр болады. Салт-дәстүр ұлттық айнасы деп айтуға болады. Салт-дәстүрді атадан балаға мұра боп өтеді. Заманына қарай өзгерістер болғанымен түпкі мақсаты мен негізі сақталады. Мысалы айтсақ біздің елде сүндет той, тұсау кесер, қыз ұзату, шілдехана, бесік той, келін түсіру деген сияқты рәсімдері бұрынғы аталарымыз жасағаннан сәл өзгеше дегенмен сол дәстүр жалғасып келеді. Әр ұлт ұлттық құндылығын сақатап қалу үшін өзінің тілін, дінін, салт-дәстүрын болашақ ұрпаққа түсінікті етіп, айнытпай жеткізіп отыруы қажет. Біздің қазақта жеті ата деген бар. Жеті атасын білмеген жетесіз деп жатады, оның үлкен мағынасы бар. Руға, жүзге бөлініп жатады оныңда өзіндік пайдасы бар. Қыз ұзатып, келін аларда ең алдымен руын, тегін сұрайды. Қазақтың тектілігі, тазалығы үшін. Салт-дәстүр қандай ел, қандай ұлтын болымысын өзіндік ерекшеліктерін сақтап басқа елге үлгі боларлықтай болады.