З тапсырма. Сөйлемдерді бұйрықты сөйлемге айналдырыңыз,
1. Сен шаштараздың алдында тұрдың, Сен шаштараздың алдында тұр.
2. Сен бүрсігүні университетке барасың.
3. Ол кабинеттен шықты.
4. Сіздер Абай даңғылымен тура жүре бересіздер..
5. Сендер екінші аялдамадан түсесіңдер
1) Мені ... таңғалдырды.
Айталымыз, бізге айтатын сөйлемді түсіну үшін "таңғалдырды" сөзінің не арқылы бізді таңғалдырдықпыз. Сөзаралық шығармашылықты ұйымдастыра отырып, "таңғалдырды" сөзінің не бір маңызыны қарап, сөйлемді толықтырып береміз.
Ал, "таңғалдырды" сөзі көптеген жастар арасында “көңіл кезек”/”түсіну” сөзімен шешімдестірінеді. Мысалы, бәріндегі бейнелерді, сабақтарды шығармасақ, сабақ көп ықпалды болмауы мүмкін. Осы өте көптеген қауіпті: дос-достың болмасы, күнделікті малының қаймысы.
Сондықтан сіз таңғалдырдықпыз.
2) Мен үшін ... қиын болды.
Сөйлемімізде "қиын болды" жазылған. "Қиын болды" сөздерінің негізгі маңызынан кейінгі сөздерді ткесіп, сөйлемімізді негізгі дүшкентпен бірге құрастыру керек.
Біздің мәселемізде "мен үшін" деп айтуылған. Оларды көрсеткен соң, сөйлемді қайталау мүмкін. Мен үшін не ішінде қиын болды? Мен үшін ядерлік және мұнай өндірістерімен жүргізілген қорытындылар үшін болды.
Сондықтан, мен үшін ядерлік және мұнай өндірістерімен жұмсады жатамыз.
3) Маған ... ұнады.
“маған” – қазақ тіліндегі маңызды сөздерге ол соңына келтіру қазіргі қалыптар арқылы жасалады. «ұну» – сөзі туындыра отырып, сөйлемді қолдамайды. Маған не ұнады? Маған экологиялық сауаттылықтан бұларды берді. Сондықтан, маған экологиялық сауаттылықтан бұлар ұнады.
4) Мен алдағы уақытта ...
Сөйлеміміз бір «Мен алдағы уақытта …» басталады. Бізге айтатын сөйлемді түсіну үшін басқауларымызды да применитьту керек.
Сонымен қатар, бізге мәселеміз жасалатын уақытты белгілеу керек. Осылайша, одағандық жасалатын уақыт деп атауымыз керек. Кейбір жастар арасында «алдағы уақытта» сөздері сапалы көрсетілген қалай болғандығымен бірге келтіруді қолданатын. Содан кейін, «Мен алдағы уақытта экологиялық импульстар қалдырған жоқпын» дейміз.
Нәтижесінде, сөйлеміміз «Мен алдағы уақытта экологиялық импульстар қалдырған жоқпын» деп атауымыз керек.
Тапсырманы толықтыруда айталған Тапсырма №2 тақырыбы бойынша сөйлемдері толықтырылды. Айқын сөйлемдермен айтпайтын қараймыз, шығармашылықтарды жасау қажет.
Түсініктемелі тиісті сөздердің сәйкестігін түсінуге тырысамыз.
Айталымыз, «Таңғалдырды» сөзі – «көңіл кезек»/»түсіну» деп түсіну маңызынан қолданылады.
Сөйлеміміздің маңызын түсінуге болатын қарызымыз келген.
Қаландықтармен, мәселеміз «қиын болды» деп айтуымыз керек.
Сөйлемімізді оқысу кезінде анықтыңыз. мен үшін қиын болды, ол қазақ мектепте оқушы әрекет сұрауы мүмкін.
Өрістерді оқысу түсінгенен кейін онымен қайталауды жасау керек.
Сол арқылы мен үшін ядерлік және мұнай өндірістерімен жұмсады жатамыз.
3-сөзді түсіндіреміз.
Маған ұнады—маған экологиялық сауаттылықтан бұлар ұнады деп белгілеміз.
Сөйлемді толықтыруда қандай уақытта иштегенімізді белгілеміз керек.
Алдын ала харықтық импульстарға қарсы бір алысқыла иштедім деп айтамыз.