Ұсынылған тақырыпшаларды мәтін бөліктерімен сәйкестендір. Киіз үй – көшпелілердің баспанасы Киіз үйдің пайда болуы қола дәуірінен басталады екен. Көшпелі сақ тайпаларының киіз үйде тұрғанын алғаш рет ежелгі грек тарихшысы Геродот «бұл үйлер тез жиналып, құрастырылады» деп жазды. Тез жиналып, тез құрастырылатын киіз үй түйе мен атқа арту арқылы жеңіл көшіріледі. Ыстық немесе суық күндері киіз жайлы ма? Ыстық күндері киіз үй салқын болса, қысты күні керегесін екіқабат киізбен жауып, от жағып, жазға дейін отыра беруге болады. Киіз үйді ауыл шаруашылықты аудандарында қолайлы жазғы баспана ретінде әлі де пайдаланып келеді. Киіз үй біздің мәдени мұра, сол себепті оны насихаттау қажет!
Менің ана тілім – шексіз бай, шұрайлы, тегеуріні мықты тіл. Өйткені өмірдің алмастай қырын, абзал сырын түсіне білуіме басты себепкер - сол ана тілім! Мынау жарық дүниеге келгеннен бастап, ананың әлдиімен бойыма сіңіріп келе жатқан тілім мен үшін ең қастерлі, ең қымбат тіл. Ақын С.Торайғыров ана тілімді:
Ана тілім-ата-бабамыздан мирас болып келе жатқан баға жетпес мұра. Демек әр адам ана тілін көзінің қарашығындай қорғауға, оның тазалығын сақтауға тиіс. Амал не, туған тілімізді шұбарлап, басқа тілдің сөздерімен араластырып сөйлейтіндерді жиі көремін. Тіпті, туған тілінен безетін сорақыларды да, менсінбеушілікпен қарап, қазақша сөйлеуге ұялатындарды көргенде, белгілі орыс жазушысы К.Г.Паустовскийдің «Туған тіліне жаны ашымаған адам – жәндік» деген сөзі ойыма еріксіз оралады.
Атау септік (Именительный падеж) Кім? – кто? Не? - что? Жалғауы жоқ (Нет окончания) С о ң ғ ы д ы б ы с (последний звук)
Ілік септік (Родительный падеж) Кімнің?- чей? Ненің?- чего? Дауысты, үнді (после гласных и согласных н,ң,м) - ның –нің - ж,з,р,л,й,у дыбыстарынан соң (после данных звуков) - дың – дің - к,п,с,т,ф,ш,қ,б,в,г,д дыбыстарынан соң (после данных звуков) - тың - тің-
Барыс септік (Дательный падеж) Кімге?- кому? Неге?- чему? Қайда?- куда? Дауысты және н, ң, м, ж, р, л, й дыбыстары- нан соң (после гласн-ных и данных согл) - ға - ге -а –е - п, с, т, ф, ш, б, в, г, д дыбыстарынан соң (после данных звуков) - қа - ке -1 және 2 жақтың тәуелдік жалғауларынан кейін -а, - е- (после притяжат.окончаний 1 и 2 лица; -а, - е-)3 жақта (после 3 лица- на - не -)
Табыс септік (Винительный падеж) Кімді? - кого? Нені?- чего? Кімін?- кого? Несін?- чего? Дауысты (после гласных) -ны - ні - н м, н, ң , з, ж, р, л, й, у дыбыстарынан соң (после данных звуков) - ды - ді - к, қ,п,с,т, ф, ш, б, в, г, д дыбыстарынан соң (после данных звуков) - ты - ті -
Жатыс септік (Местный падеж) Кімде?- у кого? Неде?- на чем? в чем? Қайда?- где? Қашан?- когда? Дауысты және м, н, ң, з, ж, л, р, й дауыссыздарынан соң (после гласных, также после данных согл) - да - - де - -сы, - сі- тәуелдік жалғауларынан соң (после данных притяжательных окончаний) - нда - - нде - к, қ, п, с, т, ф, ш, б, в, г, д дыбыстарынан соң (после данных звуков) - та - - те -
Шығыс септік (Исходный падеж)Кімнен? - от кого? от чего? Қайдан?- откуда? Қалай?-как? Дауысты және з, ж, р, л дауыссыздарынан соң (после гласных и данных согласных) - дан - ден - м, н, ң, сы, сі дыбыстарынан соң (после данных звуков) - нан - нен - к, қ, п, с, т, ф, ш, б, в дыбыстарынан соң (после данных звуков) - тан - тен -
Көмектес септік (Инструментальный падеж)Кіммен?-с кем? Немен?-с чем? Қалай?- как? Дауысты және м, н, ң, р, л дауыссыздарынан соң (после гласных и данных согласных) - мен -менен - з,ж дыбыстарынан соң (после данных звуков) - бен - бенен к, қ, п, с, т, ф, ш, б, в, г, д дыбыстарынан соң (после данных звуков) - пен - пенен -
Менің ана тілім – шексіз бай, шұрайлы, тегеуріні мықты тіл. Өйткені өмірдің алмастай қырын, абзал сырын түсіне білуіме басты себепкер - сол ана тілім! Мынау жарық дүниеге келгеннен бастап, ананың әлдиімен бойыма сіңіріп келе жатқан тілім мен үшін ең қастерлі, ең қымбат тіл. Ақын С.Торайғыров ана тілімді:
Ана тілім-ата-бабамыздан мирас болып келе жатқан баға жетпес мұра. Демек әр адам ана тілін көзінің қарашығындай қорғауға, оның тазалығын сақтауға тиіс. Амал не, туған тілімізді шұбарлап, басқа тілдің сөздерімен араластырып сөйлейтіндерді жиі көремін. Тіпті, туған тілінен безетін сорақыларды да, менсінбеушілікпен қарап, қазақша сөйлеуге ұялатындарды көргенде, белгілі орыс жазушысы К.Г.Паустовскийдің «Туған тіліне жаны ашымаған адам – жәндік» деген сөзі ойыма еріксіз оралады.