Хақназар хан — Қазақ Хандығының (1538—1580) билік құрған ханы. Қасым ханның Ханық сұлтан ханымнан туған баласы. Хақназар хан тұсында қазақ хандығы қайта бірігіп дами түсті. Хақназар қазақ хандығын 42 жыл биледі. Қазақ хандығының 300 жылдық тарихында Хақназардай ұзақ жыл ел билеген хан болған емес. Ол ел басқару, қиын-қыстау, әскери-саяси істері жағында қажырлы да қабілетті қайраткер болды. Оның үстіне аса күрделі сыртқы жағдайларда дипломатиялық дарыны мол майталман екендігін көрсетті.[1][2]
Билігі
Хақназар хан таққа отырған соң хандық үкіметтің билігін нығайтуға және күшейтуге қажырлы қайрат жұмсады. Өзінен бұрынғы Тахир хан және Бұйдаш хан тұсында бытыраңқы жағдайға түскен Қазақ хандығын қайта біріктірді. 1523—1524 жылдары жарыққа шыққан қазақ-қырғыз одағын үздіксіз нығайтты, тіпті сол заманның тарихи деректерінде Хақназар хан «қазақтар мен қырғыздардың патшасы» деп аталды. Ол осы қазақ-қырғыз одағына сүйене отырып, Моғолстан хандарының Жетісу мен Ыстықкөл алабын жаулап алу әрекетіне тойтарыс берді.
Хақназар хандық құрған дәуірде қазақ хандығының сыртқы жағдайында аса ірі тарихи оқиғалар орын алды. Бұл кезде батыста күшейе түскен орыс мемлекеті шығысқа қарай ірге кеңейтіп 1552 жылы Қазан хандығын, 1556 жылы Астрахан хандығын басып алды. Осы жағдайға байланысты, Еділ мен Жайық арасында ұлан-байтақ өңірді мекендеген Ноғай ордасы ыдырай бастады.
Өзгерістер
Ноғай ордасының ыдырауы, оған қарасты қазақ тайпалары мен олардың мекендеген жерлерінің қазақ хандығына қосылуы хандықтың батыс, солтүстік және оңтүстік жағындағы жағдайда өзгеріс тудырды. Орыс мемлекеті мен қазақ хандығы арасындағы кең өңірді алып жатқан Ноғай одағының ыдырауы, оның бір бөлігінің қазақ хандығына қосылып, енді бір бөлігінің орыс патшасына бағынуы, шығысқа қарай кеңейіп келе жатқан орыс мемлекетінің шекарасын қазақ хандығына жақындата түсті. 1563 жылы Сібір хандығының билігін тартып алған Көшім хан ендігі жерде қазақ хандығына дұшпандық позиция ұстады. Оның үстіне моңғол билеушілері мен қазақ хандары арасында да қақтығыстар болып отырды. Осындай күрделі жағдайлармен есептескен Хақназар хан Қазақ хандығының сыртқы саясатын өзгертті. Өзінен бұрынғы қазақ хандары үнемі жауласып келген Мауараннахрдағы Шайбани әулетімен одақтастық байланыс орнатуға ұмтылды. Орта Азияның ең ірі қалаларының бірі Ташкентті басып алуға бағытталған әскери қимылдарын тоқтатты. Сөйтіп, шайбани әулетінен шыққан Бұхара ханы Абдолла ІІ-мен қазақ ханы Хақназар «қастаспай дос болып, өзара көмектесу» жөнінде «анттастық шарт» жасасты. Хақназар ханның бұл дипломатиялық шарасы оңды болды. XVI ғасырдың 60-жылдарының соңы мен 70-жылдарының басында соғыс қимылдары тоқтап, бейбітшілік орнады, қазақтардың Орта Азия халқымен сауда-саттық қарым-қатынасы, экономикалық байланысы одан әрі өрістеді. Мұның өзі қазақ хандығының ішкі жағдайын жақсартуға, халқының шаруашылық өмірінің оңалуына тиімді болды. Сонымен қатар қазақ хандығын да нығайта түсті.
Объяснение:
Қазақстанның тарихына Ыбырай Алтынсарин көрнекті ағартушы, педагог, ақын, қоғам қайраткері ретінде енді.Қазақстанның тарихына Ыбырай Алтынсарин көрнекті ағартушы, педагог, ақын, қоғам қайраткері ретінде енді.
Ыбырай Алтынсарин 1841 жылы 20 қазанда Қостанай облысы, Арақарағай болысында (бұрынғы Затобол ауданы), ауқатты отбасында дүниеге келген. Ыбырайдың өз әкесі ерте қайтыс болғандықтан, ол атасы Балқожа бидің тәрбиесінде өскен. Сол кездің Балқожа би қазақтың халық ауыз әдебиетіне жетік, өлең шығарған, тілі шебер шешені болған.
Балқожа би немересін 1850 жылы Орынбор шекара комиссиясының осы қалада қазақ балалары үшін ашылған жетіжылдық мектебіне оқуға береді. Оның мектепте оқыған кезі туралы мұрағат құжаттарының бірінде оның табандылығымен, өздігімен жұмыс жасай алатындығымен ерекшелегендігі айтылған.
Объяснение:
Древние города Казахстана — города и поселения Казахстана древнего и средне-векового периодов.
Первые письменные сообщения о древних поселениях, находящихся на территории нынешнего Казахстана, относятся ко II в. до н. э. — I в. н. э. Древние авторы упоминают о город Чигу, располагавшемся либо в котловине озера Иссык-Куль, либо в Илейской долине, а также о городах на реке Сырдарье.
На обширной территории Казахстана издревле выделяются крупные историко-культурные регионы развития оседлой, а в Средние века и городской жизни. Одними из них были Южный Казахстан и Жетысу. При исследовании этих районов археологи выявили древние поселения, в которых обнаружены дворцовые постройки владетелей городов из сырцового кирпича, с помещениями, перекрытыми купольными сводами. Наибольшее число поселений найдено в Отырарском оазисе, в долине реки Арыс, на северных склонах Каратау, в низовьях Сырдарьи. Жители этих поселений занимались земледелием с использованием искусств, орошения, скотоводством, ремеслом и торговлей.
Бурный рост городов на территории нынешнего Казахстана, происходящий в XII вв., связан с развитием тюркских государств средневековья: Тюркского, Западно-Тюркского, Тюргешского, Карлукского каганатов, Огузского, Кимакского, Кыпчакского и Караханидского государств.
Археологическими исследованиями на Южном Казахстана зафиксировано 25 городищ со слоями VI—IX вв., которые можно считать остатками городов. Известны названия некоторых из них: Исфиджаб (Сайрам), Шараб, Будухкет, Отырар (Фараб), Шавгар. Выделяются: ада (цитадель), шахристан (внутренний город) и рабад (пригород). Города Тараз, Отырар (Фараб), Исфиджаб, Шавгар, Баласагун, Алмалык, Суяб, занимавшие важное положение на международных торговых путях, являвшиеся резиденциями правителей, центрами больших государственных объединений, были известны далеко за пределами Казахстана. Кроме них, на территории современного Казахстана и на сопредельных территории существовали такие города, как Барсхан, Арсубаникет, Кулан, Мерки, Аспара, Хамукат, Дех Нуджикес, Талгар (Талхиз). В IX — нач. XIII вв. оседлая и городская жизнь существовала и в Центральном Казахстане. Города и поселения располагались в долинах Жезды, Кенгира, Сарысу, в предгорьях Улытау. Города также появились в Восточном Казахстане, в долине реки Иртыш. Письменные источники сообщают, что эти города принадлежали кимакам. Наиболее крупным был город Имакия — летняя резиденция царя (хакана). Кроме столицы, были известны города Дамурня, Сараус, Бенджар, Дахлан, Астур. Города-ставки возникают и в Западном Казахстане, в долинах Урала. Они принадлежали тюркам-огузам