Жаңа сөзді сөздік дәптеріне жазып алыңыз. Көл – озеро өзен – река
Бұғаз – пролив балшық – грязь
Қалдық – остаток құм – песок
Көбею – увеличивается азаю - уменьшается
Ащы – соленая тұщы – пресная
Тоғайлы – лесной айқын - ясный
Мәтінді түсініп оқыңыз.
Балқаш Қазақстандағы ең ірі көлдердің бірі. Ол алғашқы дәуірдегі Пятис деген теңіздің қалдығы болып есептеледі. Көл Сарыарқа мен Сарыесік құмдарының аралығында орналасқан.
Соңғы кезде Балқаш көлінің деңгейі 2 м-ге төмендеген. Қазіргі Балқаштың ұзындығы - 614км, ең терең жері – 26,5 м
Балкаш көне түркі тілінде «балшық», «балық» деген мағынаны білдірген Суының деңгейі бірде көбейіп, бірде азайып отырады. Ұзынарал бұғазы Сарыесік пен Балкашты байланыстырады. Соның нәтижесінде көлдің батысында су - тұщы, ал шығысында – ащы. Көлге негізгі суды Іле өзені құяды. Іле өзенінің ұзындығы – 2 385 км. Іле өзенінің басы Кытайдың Текес және Күнгес өзендерінің қосылатын жерінен басталады. Іле өзенінің Қазақстандағы
ұзындығы - 740 км. Іле - Жетісу аймағындағы ең ірі өзендердің бірі. «Іле» сөзі моңғол тіліндегi «ил, илэ» деген сезге жакын, яғни «ашық, айқын» дегенді білдіреді.
Іле өзенінің Балқашқа құяр жеріндегі тоғайлы-батпақты жерлер мемлекеттің қорғауына алынды. Мұнда балықтың сазан, көнсерке, ақбалық, ақмарқа т.б 12 түрі кездеседі.
1тапсырма. Мәтін мазмұнына сүйеніп 6 негізгі ақпаратты жазыңыз.
Балқаш көлі
1.
2.
3.
4.
5.
6.
2тапсырма. Мәтін мазмұнына сүйеніп сұраққа толық жауап жазыңыз.
1. Балқаш – қай теңіздің қалдығы болып есептеледі?
қаштың басты ерекшелігі неде?
3. Жетісу аймағындағы ең ірі өзенді ата?
4.Қазіргі Балқаштың ұзындығы мен тереңдігі қанша?
3тапсырма.
Мәтіннен 3 САН ЕСІМДІ жазыңыз. Сан есімнің түрін ажыратыңыз.
№ Сан есім Мағыналық тобы
1
2
3
КТО НИБУДТ НУЖНО СКИНУТЬ ДО 2 ПАМАГИТИИИ
Бірде шаштаразда байқалған жайдың ұшақ жасау ісінде үлкен табыспен пайдаға асқаны туралы білсеңіздер .
Бірде – түбір сөз (жатыс септігінің көнеленуі арқылы жасалған үстеу);
шаштараз – түбірі (зат есім),+да – жатыс септігі жалғауы;
байқа – түбірі (етістік),+л – ырықсыз етіс жұрнағы,+ған – есімше жұрнағы;
жай – түбірі (зат есім),+дың – ілік септігі жалғауы;
ұш – түбірі (етістік),+ақ – етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ;
жаса – түбірі (етістік),+у – тұйық етістік жұрнағы;
іс – түбірі (зат есім),+і – тәуелділік жалғауының 3-жағы,+нде – жатыс септігі жалғауы;
үлкен – түбір сөз (сын есім);
табыс – түбірі (зат есім),+пен – көмектес септік жалғауы;
пайда – түбірі (зат есім),+ға – барыс септігі жалғауы;
ас – түбірі (етістік),+қан – есімше жұрнағы,+ы – тәуелділік жалғауының 3-жағы;
туралы – септеулік шылау;
біл – түбірі (етістік),+се – шартты рай жұрнағы,+ңіз – жіктік жалғауының 2-жағы (сыпайы түрде),+дер – көптік жалғауы.