1-тапсырма. Мәтінді мұқият оқып, зат есім+етістік сөз тіркестерін (қос сөздерді)теріп жазып, сөйлем құрастыру (1)
Ұлы Жібек жолы Байырғы заманда жердің түкпірінде тұратын адамдар бір-бірімен сауда жүргізген. Алғашында ол қажетті заттармен айырбас ретінде жүзеге асқан. Мысалы, асыл тастар, алтын, күміс, тұз, шипалы өсімдіктер мен хош иіс сулары, азық-түлік және басқа да тауарлармен алмасқан. Кейіннен ақшаға сауда-саттық басталып, базар, жәрмеңке, сауда жолдары ашылды.
Ұлы Жібек жолының Қазақстан жерінен өткен жолы Сауран қаласы болды. Қазақстан жеріндегі орта ғасырдағы ірі қалалардың бірі. Жібек жолындағы тағы бір тарихи қала – Иасы, кейіннен Түркістан атанған. Түркістан ертеден «екінші Мекке» деп аталып кеткен. Қожа Ахмет Иассауидің кесене ғимараты – бүкіл Орта Азиядағы сәулет өнерінің керемет үлгісі болып табылады.
Жібек жолындағы даңқты қалалардың бірі Отырар еді. Бүкіл Шығысқа аты әйгілі қала ең алғаш Фараб деп аталды. Әл Фараби атанған ұлы ғалым Әбу Насыр Ибн Мұхаммед шыққан қала.
2-тапсырма . Мәтін бойынша кестедегі ақпараттың дұрыстығын тексер (1)
№ Сөйлемдер Дұрыс Бұрыс
1 Мысалы, асыл тастар, алтын, күміс, тұз, шипалы өсімдіктер мен хош иіс сулары, азық-түлік және басқа да тауарлармен алмаспаған.
2 Бүкіл Шығысқа аты әйгілі қала ең алғаш Сауран деп аталды
3 Қазақстан жеріндегі орта ғасырдағы шағын қалалардың бірі.
4 Жібек жолындағы белгісіз қалалардың бірі Отырар еді
3-тапсырма . Мәтін бойынша 3 сұрақ құрастырып жаз (
Өте ерте кездері Қытайдан бастап Орталық Азия арқылы Таяу Шығысқа баратын керуендік жол бағыты пайда болған. Тек ХІХ ғасырда ғана бұл жолдың атауын неміс географы Фердинанд фон Рихтгофен қолданысқа енгізген екен.
«Ұлы Жібек жолы» - адамзат өркениетінің тарихи ескерткіштердің бірі. Жолдың бұлай аталуына сауданың негізгі заты Қытайдан шығарылатын жібек мата себеп болды. Бұл жол Еуропа мен Азияның - Батыс пен Шығыстың арасын жалғастырған көпір жолы болған.
Бұл жолдың басым бөлігі Орта Азия мен Қазақстан жерінің үстімен өтті. Жол Қытайдан басталып, Қазақстанның ежелгі қалалары - Түркістан, Қашғар, Жетісу, Сырдарияны жағалап, Арал маңынан әрі қарай Батыс елдеріне өткен.
Жібек мата, былғары, темір, фарфордан жасалған тұрмыстық бұйымдар мен қару-жарақтар, киім-кешек, шабдолы, өрік сияқты жемістер керуен арқылы сауда үшін тасымалданған.
Қазіргі күні Қазақстан мен Қытай елдерінің арасында ынтымақтастығын бекіту үшін конференциялар, жобалар ұйымдастырылып жатыр. Оның басты мақсаты - Қазақстан мен Қытай арасындағы Ұлы Жібек жолының қайта жаңғырту.
4-тапсырма. Берілген сөйлемдерді сөйлем мүшелеріне талдау
4-тапсырма . Мәтін бойынша кестедегі ақпараттың дұрыстығын тексер
№ Сөйлемдер Дұрыс Бұрыс (дәлелде)
1 Мысалы, асыл тастар, алтын, күміс, тұз, шипалы өсімдіктер мен хош иіс сулары, азық-түлік және басқа да тауарлармен алмасқан
2 Бүкіл Шығысқа аты әйгілі қала ең алғаш Сауран деп аталды
3 Қазақстан жеріндегі орта ғасырдағы ірі қалалардың бірі.
4 Жібек жолындағы белгісіз қалалардың бірі Отырар еді
Адамның өз Отаны жөніндегі ыстық ұғымы әрдайым оның кіндік кескен, ананың ақ сүтін емген, өскен жеріне байланысты. Отан, міне, осылардан басталады. Бала күнінен етене таныс туған жер көріністері адамның есінен ешуақытта кетпейді, көз алдында тұрады. Кеудеңде жаның тұрғанда оны ешкімге беруге болмайды. Туған табиғаттың сұлулығын, адам ісінің адалдығын сезінбейінше, азаматтық сезім бола бермейді.
Отанды сүю ұғымы туған табиғатқа, отбасына, мектепке, достарына, кітапқа, суретшілер шығармаларына, өз ісіне, біздің халықтың мүддесін өтеп отырған тамаша және ұлы игіліктің бәріне деген сүйіспеншілікті қамтиды. Отанды сүюге тәрбиелеу деген сөз бұл балалардың патриоттық сезімін тәрбиелеу дегенге саяды. Патриотизмді тәрбиелеу ісінде ұсақ-түйек болмайды. Біздер ағаштарға, гүлдерге, үй-ішінің тыныштығына деген талпынысымызды балаға дарытпай тұрып, Отанға деген сүйіспеншілікті тәрбиелей алмаймыз. Айналасындағы адамдарды - құрбы-құрдастарын, үлкендерді құрметтеуді тәрбиелемес бұрын, халыққа деген сүйіспеншілікті тәрбиелеу мүмкін емес.
Отанды сүю дегеннің не екені жөнінде ойланған мектеп оқушысының жүрек жалыны соғыс жылдарына соқпай кете алмайды. Соңғы зеңбірек дүркінінің атылғанына жетпіс жылға жуық уақыт өткен қазіргі күндердің өзінде бүкіл ел өміріндегі сол оқиғаға жастардың зор ықылас қойып отырғаны неліктен? Мұның себебі, әр адам өзінің өсіп-жетілуі жолында рухани дамудың биік шыңына көтерілгендерді өнеге тұтады. Еліміздің Ұлы Отан соғысындағы ерлігі - тап осындай биік шың, адамгершілік компасы, жаңа ұрпақтардың өзін-өзі тәрбиелеуі үшін үлгі-өнеге. Бұл күнгі жігіттер мен қыздарға Ұлы Отан соғысының батырлары мәрмар тастан соғылған адамдардай аңыз болып көрінеді. Бұл түсінікті де, өйткені олардың ерліктері аңызға барабар. Олар артындағы ұрпақтың қамы үшін өз үлесін жомарттықпен қосқандар. Отан алдындағы аса маңызды жауапкершілік эстафетасын бүгінгі жастарға берген адамдар.