Ахмет Байтұрсынов.Адамдық диханшысы.
1.Адамдық диханшысының мақсаты-өз елінде құл болып құлдықта еңіреген еліне адамдық қасиеттерді егіп,құл болып бәрін ұмытқан елден адами тұрғыдағы қадір қасиеті бар, білімді ұрпақты,адамды тәрбиелеп шығару
2.Адамның диханшысы қырға шықтым,
Көлі жоқ,көгалы жоқ,құрға шықтым,-деп бұрын құлдықта болмаған елдің көрген азабын,құлдықта жүріп адами тұрғыда өліп қалғанын, адамшылық қасиеттерінен құр қалғанын,жоғалғанын айтпақ болады.
3.Адамдықтың тұқымы дегеніміз-адамдық қасиеттерге адамды қайта тәрбиелеу.Құлдық кезінде халықтың ауыр тұрмысынан,көрген азаптарынан жоғалған,қор болған қоғамға адамдық тәрбиені қайта үйрету,білімге жетелеу.
4.Тұқымын адамдықтың шаштым,ектім,
Көңілін көтеруге құр халықтың- деген жолдары айбарлы ел болған халықтың өзі ұмытқан жадын қалпына келтіріп,өткенін қайтару.Ол үшін көп еңбектену керек,құмды жерге отырғызған ағашқа су,жылу керек болса,қор болған қоғамғада адами ағашын тірілту үшін адамдықтың тұқымын шашу керек.Сол үшінде ақын халықтың көзін ашуға талпынған,орысша-қазақша мектептер ашып,сабақ берген.
Сөйлемге фонетикалық талдау жасау:
Торы дөнен қос аяқтап шаба жөнелген.
(С.Мұратбеков).
Торы – 2 буын: то – ашық, ры – ашық.
Т - дауыссыз, қатаң;
О - дауысты, жуан, ашық, еріндік;
Р – дауыссыз, үнді;
Ы- дауысты, жуан, қысаң, езулік;
Сөзде 4 әріп, 4 дыбыс бар.
Дөнен – 2 буын: дө – ашық, нен – бітеу.
Д - дауыссыз, ұяң;
Ө - дауысты, жіңішке, ашық, еріндік;
Н - дауыссыз, үнді;
Е – дауысты, жіңішке, ашық, езулік;
Н - дауыссыз, үнді.
Сөзде 5 әріп, 5 дыбыс бар.
Қос – 1 буын: бітеу.
Қ - дауыссыз, қатаң;
О - дауысты, жуан, ашық, еріндік;
С - дауыссыз, қатаң.
Сөзде 3 әріп, 3 дыбыс бар.
Аяқтап – 3 буын: а – ашық, яқ – тұйық, тап – бітеу.
А - дауысты, жуан, ашық, езулік;
Я – қосарлы дыбыс:
- й - дауыссыз, үнді;
-а - дауысты, жуан, ашық, езулік;
А - дауысты, жуан, ашық, езулік;
Қ - дауыссыз, қатаң;
Т - дауыссыз, қатаң;
А - дауысты, жуан, ашық, езулік;
П - дауыссыз, қатаң.
Сөзде 6 әріп, 7 дыбыс бар.
Шаба – 2 буын: ша — ашық, ба – ашық.
Ш – дауыссыз, қатаң;
А - дауысты, жуан, ашық, езулік;
Б – дауыссыз, ұяң;
А - дауысты, жуан, ашық, езулік;
Сөзде 4 әріп, 4 дыбыс бар.
Жөнелген- 3 буын: жө – ашық, нел – бітеу, ген – бітеу.
Ж - дауыссыз, ұяң;
Ө - дауысты, жіңішке, ашық, еріндік;
Н - дауыссыз, үнді;
Е – дауысты, жіңішке, ашық, езулік;
Л - дауыссыз, үнді;
Г – дауыссыз, ұяң;
Е – дауысты, жіңішке, ашық, езулік;
Н - дауыссыз, үнді.
Сөзде 8 әріп, 8 дыбыс бар.
Объяснение:
Осы болу керек