етікші»
Ертеде бір кедей етікші болыпты. Оның көп балалары болды. Етікші таңнан кешке дейін белін түзетпей еңбек етті, бірақ тапқаны балаларын бір-ақ рет тамақтандыруға жетеді. Ауылда жұмыс болмаған кезде етікші иығына шеге таққан жәшігін алып, көрші ауылдарға жол тартады.
Бірде етікші алыстағы ауылға кетіп бара жатыр екен. Жол бейтаныс, етікші адасып қалды.
Ол шаршап ұзақ жүрді. Ақыры жолда бір үйге тап болды. Етікші терезені қақты, бірақ ешкім жауап бермеді. Сосын ішке кірді. Үй бос еді.Жарайды, мен түнеймін, ертең біз жаңа күшпен жолға қайтамыз», - деді етікші өз-өзіне және түнге қоныстанды.
Түн ортасында қатты дыбыс шығып, соқтығысты. Етікші басын көтеріп, есіктен сығалап кірген алып құбыжықты көрді. Маңдайында жалғыз көз жарқырайды. Бұл үлкен дәу еді.
-Менің үйімде кім бар? - дяу қорқынышты дауыспен айқайлады.
- Мен етікшімін.
- Сен не істей аласың?
«Мен етік тігемін», - деп жауап берді етікші.
- О, жақсы. Менің етігім тозған. Ұйықта, таңертең жұмыс істейсің.
Осыны айтып, алпауыт босағаның алдына жатып қалды да, лезде күрсініп жіберді.
Етікші ұйықтап жатыр деп өтірік айтады, өзі де ойлайды:
«Менің өмірім аяқталды. Мен өлсем, балаларым аштықтан өледі».
Бірте-бірте қорқыныш өтіп, етікші оны алыптан қалай құтқаруды ойлай бастады. Ол ұзақ ойланып, ақыры дяуды өлтіру идеясына келді. Өткір етік пышағын қолына алып, ұйықтап жатқан дәуге үнсіз басып барды да, құбыжықтың көзіне бар күшімен сұқты.
Алпауыт қатты ауырып айқайлады да, соқыр болып, жауын ұстау үшін қолдарын созып, бөлмені аралай бастады.
Етікші байқамай көшеге тайып, солай болды.
Таң атса етікші мұңайып қалды.
- Мен қорапсыз не істеймін, онсыз өзімді қолсыз сезінемін - мен жұмыс істей алмаймын.
Ол мұңайып, мұңайып, алпауыт үйіне қорабына оралды. Үйде тыныштық орнады. Бір етікші кіріп, көрді:! дәу бөлменің ортасына созылып, дем алмай жатыр. Ол күшейіп, дяудың үй-жайын жарыққа қарай бастады да, алтынға толы сандық тауып алды. Етікші қуанғаннан қорабын ұмытып, әйтеуір иығына алтын салған сандықты көтеріп, үйіне қайтты.
Содан бері етікшінің отбасы жоқшылықты білмей келеді
Қазақ халқының салтында үлкенді сыйлау әдептіліктің бір үлгісі болып табылады. Ата-ананы сыйлау, оларды қадірлеу, ізет көрсету адамның ең қастерлі қасиеттерінің бірі. Кіші үлкенді сыйласа, үлкендер де өз тарапынан оған лайық ықылас білдірген. Содан барып үлкен мен кіші арасында жарасымды қарым-қатынас орнаған. Ол әдетке айналып әдептілік ережелерін тудырған. Үлкендер отырған жерде сөз жарыстырмай, ізет көрсете білу, көңілге қарай сөз айту, қажет кезде өзіңді ұстай білу халық дәстүрінде қалыптасқан қасиеттер.
Әдептілік адам бойында бірден қалыптаспайды. Ол - біршама жылдардың, қоршаған ортаның, жақсы тәрбиенің жемісі. Ата-ана өз балалары үшін тәртіптілік пен сыпайылықтың, жарасымдылықтың, қамқорлықтың үлгісі, отбасындағы тәрбие құдіреті осында.
Адамдар арасындағы қарым-қатынас әдептілікке негізделсе, жан-жағына жылуын шашады, әдепсіз болса қапаландырады.
а) тұтқын ,азат деп ойлаймын