Қазтуған Сүйінішұлы (XVII ғасыр) - мырза, батыр, жырау. Халық арасында Қарға бойлы Қазтуған атанып кеткен айтулы жорық жырауы.

Қазтуған жырау
Қазтуған жырау ноғайдың Едисан ордасының билеушісі Сүйініш мырзаның ұлы. Сүйініш мырзаның Қазтуғаннан басқа Азамат және Әдіжі атты тағы екі ұлы болған. Оның арғы ата-бабалары Ноғай Ордасының билеушілері еді. Әкесі Сүйініш Абдоллаұлы Еділ бойында өмір сүрген, кейін Қобан жаққа өтіп кеткен. XVII ғасырдың екінші жартысында жазылған орыс деректерінде Сүйініш мырзаның аты жиі айтылады. Ресей мемлекеттік архивінің көне актілер жөніндегі бөлімінің «Ноғай істері» қорында Сүйініш мырзаның және ноғай ұлысының 1660 жылдарға дейінгі деректері сақталған. Қазтуғанның шежіресі былайша таратылады: Едіге би - Нұраддин - Уаққас - Мұса - Ысмайыл би - Дінбай би - Тінікей - Абдолла - Сүйініш - Қазтуған. Қазтуғанның есімі алғаш рет тарих беттерінде 1673 жылы аталады. Орыс деректерінде оның есімі Тоған деп көрсетілген. Осы жылы қалмақ билеушісі Аюке хан өзінің бірнеше тайшысымен бірге Астрахан басшыларының алдына барып, орыс-қалмақ келісіміне қол қойып, аманат сарайындағы ноғайдың жас мырзасын босатуды сұраған. Қалмақ тайшылары мұндай қадамға едисан ноғайларының мырзасы Сүйініштің сұрауы бойынша барған болатын. Олар Сүйініштің патша алдындағы абыройлы істерін еске салды. Алайда, бұл сұрақтың жауабын Астрахан билігі емес, Мәскеудегі патшаның өзі беру керек еді. Осы кезде іске қабардин кінәзі К.М. Черкасский араласып, соңғы шешімді ұлық патшаның өзі хабарлайтынын айтып, қалмақ делегациясын жылы шыраймен шығарып салады. Қазтуған 1696 жылы ұзақ жылдар бойы Қалмақ хандығына тәуелді болған Едисан ұлысын бастап, Еділ бойынан Қырым хандығына тиесілі Қобанға көшіп кетеді. Қазтуғанның есімі соңғы рет 1698 жылғы деректе аталады. Онда Едисан ордасының мырзалары Тоған мен Гидемирдің Қобанның сол жағалауында орын алған жұтқа байланысты Мәскеуге Бейшім аға бастаған елшілікті жібергені жазылған.
Ға тән қасиет – болашақты болжау, армандау. ң мақсаты болмаса ештемені де тындыра алмайды. болашақты армандай білу де ұлы даналық, себебі арман өмірге қызықтырады, оны сұлуландырады, өмірді алға ғарыштатады, өрге тартады. арман ң жарық жұлдызы, айқын бағдары, онсыз алға басу да, тірлік те жоқ. олай болса, алға ұмтылу — өмірдің мақсаты. мұндай сапа ға жаратылысынан тән. құл – бас бостандығын, шаруа не болса да ерікті болсам, жұмсышы — өндіріс құралының иесі, байлардай болсам, қ әлеуметтік теңдік орнаса деп армандады. қоғамның алдыңғы қатарлы ақыл-ой иелері өздерінің шама шарқынша ң арманының армандалу жолдарын іздеді, теориялық болжамдар жасады. к. маркс, ф. энгельс капитализмді әділетсіз қоғам деп есептеп болашақтың (социализм-коммунизм) орнатудың бағдарламасын жасады. жұмысшы табын, бүкіл халықты капитализмді күйретуге шақырды. в.и ленин бағдарламаны іске асырды. бір елде патша режимі құлады, пролетариат диктатурасы орнады. қ, саяси әлеуметтік, рухани, құқықтық әділеттілік, теңдік орнады деп жарияланды, сол идея, мақсат, арман, қиял іске аспады. одақ тарады, оның құрамындағы елдер тәуелсіздігін жариялады. қазақстан республикасының тәуелсіздігін жариялағаннан бері оны дүние жүзінің жүзден астам елі таныды. қазақстан республикасы аса беделді халықаралық ұйымдарға, оның ішінде біріккен ұлттар ұйымына қабылданды, мүше болды. ң арманына, мақсатына жететін жол, тәсіл бар ма? болса неден туындайды? дүние жүзінде жүздеген елдер бар, оларда 65 мимллиардтай халық тұрады. басым көпшілігінің қ — әлеуметтік өмірі әлі де нашар. олар да болашақты аңсайды, армандайды. дүние жүзі бірлікте, сонымен қатар өзара қарама-қайшылық та жетерлік. ең бастысы – соғыс қаупі сондықтан дүние жүзі халқы әсіресе әр түрлі соғыстардың құрбаны болған елдердің халқы, бейбітшілікті аңсайды. олай болса, дүние жүзі халқының мүддесі ортақ екен. д.и. менделеев: « қоғамдық, мемлекеттік ортақ мүдделерімен бүкіл қа неғұрлым пайда келтірген сайын, соғұрлым кемелдене түседі», — деген. бүкіл дүние жүзі халқына қорқыныштысы – ядролық соғыс, себебі ол жасаған материалдық және рухани байлықтың, тіршіліктің күл-талқанын шығаруы мүмкін. ядролық құралдар бір емес, бірнеше елдерде бар. xxi ғасырдың орта шенінде-ақ дүние жүзінің халқы 2-3 есе өсуі мүмкін. оларды тамақпен қамтамассыз ету табиғи ресурстарды тиімді пайдалануды қажет етіп отыр. урбандалудың нәтижесінде халық қалаларға жинақталуда. халықты ауыз сумен, тамақпен қамтамассыз ету де ірі мәселенің бірі. қазіргі уақыттағы және техника күші халықты тамақпен, киіммен қамтамассыз ете алмайды. халықтың қалаға жинақталуы, зауыт, фабрикалардың, басқа да кешендердің қалдықтары, машиналардың газы, түрлі қоқыстардың көбеюі қоршаған ортаны бүлдіруде. бірнеше мыңдаған ядролық қаруды сынаудың құрбаны болды. осылардың, басқа да тиімсіз жұмыстардың салдарынан дүние жүзі елдерінде экологиялық дағдарыс туды. xx ғасырдың алғашқы жылдарынан бастап дүние жүзі екі жүйеге бөлінді, олар ұзақ уақыт бір-біріне қарсы тұрды. бір елдің, жүйенің ғылыми-техникалық, қ, технологиялық жетістігі екінші елдің, жүйенің, халқының үлесіне айнала алмады. дүние жүзі халқының бұдан шеккен зиянының көлемін ешбір машинамен есептеп шығару мүмкін емес. бұрынғы ксро құрамындағы республикалардың, бірі шикізатты шығарушы, екіншісі өңдеуші болды. одақ тарады, ал қ байланыс жойылды. соның салдарынан қ дағдарыс пайда болды. оның зиянына мән бермей, социализмді аңсаушылар әлі де баршылық. осы дүние жүзі елдеріндегі дағдарыстар ғаламдық проблемаға айналды. оның әрқайсысын бір немесе бірнеше елдердің күшімен шешу мүмкін емес, олар ең ған-ақ елдер болсын. ғаламдық проблемаларды дүние жүзі елдері бірігіп қана шешуі мүмкін. бір елдің, аймақтың жетістігі дүние жүзі халқының да үлесі болуын өмір талап етіп отыр. дүниенің қазығы, ең жоғарғы құндылық. әрбір денінің саулығын, ұзақ өмір сүруді армандайды, тілейді. бірақ біреу қасіретке ерте, ал біреу кеш ұшырайды. ауырса емделіп, жазылғысы, тойып тамақ ішіп, әдемі киінгісі, жақсы өмір сүргісі, өз қабілетін, ашқан жаңалығын бүкіл ң игілігіне жаратқысы келеді. болашақтың даңғыл жолы бүгін жасалады. олай болса, сол болашақ неге байланысты? бірінші мәселе дүние жүзі халқының саяси мәдениеті мен санасында жатыр. әрбір әсіресе саясат пен билікті басқарушылар дүние жүзі халқының мүддесі мен мақсатын, арманын түсінуі қажет, ондай түсінік қалыптасуда. қазақстан тәуелсіз ел болып жарияланды. оны әлем елдері тануы, мойындауы қажет. бұл салада республика президенті н.ә.назарбаевтың басқаруымен жүргізіліп жатқан сыртқы және ішкі саясат соған бағытталған.
Қазтуған Сүйінішұлы (XVII ғасыр) - мырза, батыр, жырау. Халық арасында Қарға бойлы Қазтуған атанып кеткен айтулы жорық жырауы.

Қазтуған жырау
Қазтуған жырау ноғайдың Едисан ордасының билеушісі Сүйініш мырзаның ұлы. Сүйініш мырзаның Қазтуғаннан басқа Азамат және Әдіжі атты тағы екі ұлы болған. Оның арғы ата-бабалары Ноғай Ордасының билеушілері еді. Әкесі Сүйініш Абдоллаұлы Еділ бойында өмір сүрген, кейін Қобан жаққа өтіп кеткен. XVII ғасырдың екінші жартысында жазылған орыс деректерінде Сүйініш мырзаның аты жиі айтылады. Ресей мемлекеттік архивінің көне актілер жөніндегі бөлімінің «Ноғай істері» қорында Сүйініш мырзаның және ноғай ұлысының 1660 жылдарға дейінгі деректері сақталған. Қазтуғанның шежіресі былайша таратылады: Едіге би - Нұраддин - Уаққас - Мұса - Ысмайыл би - Дінбай би - Тінікей - Абдолла - Сүйініш - Қазтуған. Қазтуғанның есімі алғаш рет тарих беттерінде 1673 жылы аталады. Орыс деректерінде оның есімі Тоған деп көрсетілген. Осы жылы қалмақ билеушісі Аюке хан өзінің бірнеше тайшысымен бірге Астрахан басшыларының алдына барып, орыс-қалмақ келісіміне қол қойып, аманат сарайындағы ноғайдың жас мырзасын босатуды сұраған. Қалмақ тайшылары мұндай қадамға едисан ноғайларының мырзасы Сүйініштің сұрауы бойынша барған болатын. Олар Сүйініштің патша алдындағы абыройлы істерін еске салды. Алайда, бұл сұрақтың жауабын Астрахан билігі емес, Мәскеудегі патшаның өзі беру керек еді. Осы кезде іске қабардин кінәзі К.М. Черкасский араласып, соңғы шешімді ұлық патшаның өзі хабарлайтынын айтып, қалмақ делегациясын жылы шыраймен шығарып салады. Қазтуған 1696 жылы ұзақ жылдар бойы Қалмақ хандығына тәуелді болған Едисан ұлысын бастап, Еділ бойынан Қырым хандығына тиесілі Қобанға көшіп кетеді. Қазтуғанның есімі соңғы рет 1698 жылғы деректе аталады. Онда Едисан ордасының мырзалары Тоған мен Гидемирдің Қобанның сол жағалауында орын алған жұтқа байланысты Мәскеуге Бейшім аға бастаған елшілікті жібергені жазылған.
Объяснение:
мине