Абай (Ибраһим) Құнанбаев (1845-1904) — ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер[1], либералды көзқарасын исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен.[2]
Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Философиялық трактаттар стилінде жазылған «Қара сөздері» - тақырып ауқымдылығымен, дүниетанымдық тереңдігімен, саяси-әлеуметтік салмақтылығымен құнды.[3]
Қысқаша шолу
Орта жүздің Арғын тайпасының Тобықты руынан шыққан билер әулетінен. Әкесі Құнанбай Өскенбайұлы өз заманындағы атақ даңқы алысқа кеткен адамдардың бірі болған. Патша өкіметі XIX ғасырдың ортасындағы бір сайлауда оны Қарқаралы ауданының аға сұлтандығына бекіткен. Шешесі Ұлжан Орта жүздің Арғын тайпасынан Қаракесек руының шешендікпен, тапқырлық, әзіл әжуамен аты шыққан шаншарлардың қызы «Абай» деп жас Ибраһимді анасы Ұлжан еркелетіп атаған. Содан бері бұл есіммен Абай тарихқа енді.
Осындай текті ортадан шыққан Құнанбай мен Ұлжаннан туған төрт ұлдың бірі Абай жастайынан ақ ерекше қабілетімен, ақылдылығымен көзге түседі. Балаға сыншы әкесі осы баласынан қатты үміт етеді. Әкесі оның зеректігін байқағаннан кейін, 10 жасқа толған соң Семейдегі Ахмет Риза медресесіне береді.Медреседе төрт жыл оқығаннан кейін, оқудан шығарып алып, қасында ұстап, ел басқару ісіне баули бастайды. Әкесінің төңірегінде ел жақсыларымен араласып, өз халқының рухани мәдениет жүйелерімен жете танысады. Өзі билер үлгісінде шешен сөйлеуге төселеді. Ұтымды сөзімен, әділ билігімен елге танылып, аты шығады. Көп ұзамай, жетпісінші жылдардың бас кезінде Қоңыр Көкше дейтін елге болыс болады. Билікке араласып, біраз тәжірибе жинақтағаннан кейін ол халық тұрмысындағы көлеңкелі жақтарға сәуле түсіруге күш салып бағады. Бірақ онысынан пәлендей көңіл тоятындай нәтиже шығара алмайды. Сондықтан халқына пайдалы деп тапқан істерін көркем сөзбен, әсіресе, өлеңмен насихаттамақ болады. Абай бір жағынан шығыс классиктері Низами, Сағди, Қожа Хафиз, Науаи, Физули, Жәми тағы басқаларды оқыса, екінші жағынан А. С. Пушкин, А.И. Герцен, М.Е. Салтыков-Щедрин, Н.А. Некрасов, М.Ю. , Л.Н. Толстой, И.А. Крылов, Ф.М. Достоевский, И.С. Тургенев, Н.Г. Чернышевский мұраларын оқып, терең таныс болған, Батыс әдебиетінен Гете, Джордж Байрон сияқты ақындарды оқып, Дрепер, Спиноза, Спенсер, Льюис, Дарвин сынды ғалымдардың еңбектерін зерттейді
Ақынның арғы тегі Орта жүз Тобықты Арғын ішіндегі Олжай батырдан басталады. Олжайдан Айдос, Қайдос, Жігітек есімді 3 ұрпақ тарайды. Бұлардың әрқайсысы кейін бір-бір рулы ел болып кеткен. Айдостың Айпара деген әйелінен: Ырғызбай, Көтібақ, Топай, Торғай, деген 4 ұл туады.Бұлардың әкесі момын, шаруа адамы, ал шешесі өткір тілді, өр мінезді әйел болған. Сол Айпара балаларына:
«Шынжыр балақ, шұбар төс Ырғызбайым,
Тоқпақ жалды торайғыр Көтібағым,
Әрі де кетпес, бері де кетпес Топайым,
Сірә да оңбас торғайым...»
Ана айтқанындай, шынында, бұлардың ішінде Ырғызбай ортасынан оза шауып, ел басқарған. Ырғызбайдан Үркер, Мырзатай, Жортар, Өскенбай тарайды. Өскенбай шаруаға жайлы, билікке әділ кісі болғандықтан, “Ісің адал болса Өскенбайга бар,арам болса Ералыға бар” деген мәтел сөз қалған.Өскенбайдың әйелі Зереден Құнанбай туады.
Құнанбай 4 әйел алған адам. Оның бәйбішесі Күңкеден – Кұдайберді, інісі Құттымұхамбетке айттырылып, қалыңдық кезінде жесір қалған соң өзі алған екінші әйелі: Ұлжаннан – Тәңірберді (Тәкежан), Ибраһим (Абай), Ысқақ, Оспан, үшінші әйелі Айғыздан – Халиулла, Ысмағұл туады. Қартайған шағында үйленген ең кіші әйелі Нұрғанымнан ұрпақ жоқ. Абайдің “ Атадан алтау, анадан төртеу едім дейтіні осыдан. Болашақ ақын сабырлы мінезімен, кең пейілімен ел анасы атанған “кәрі әжесі” Зеренің таусылмайтын мол қазынадай аңыз ертегілерін естіп, абысын-ажынға жайлы, мінезі көнтерлі, әзіл-қалжыңга шебер, жөн-жобага жетік өз анасы Ұлжанның тәрбиесінде өсті. Абай әуелі ауылдағы Ғабитхан молдадан сауатын ашады да, 10 жасқа толған соң 3 жыл Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқиды. Бұл медреседе араб, парсы тілдерінде, негізінен, дін сабағы жүргізілетін еді. Құрбыларынан анағұрлым зейінді бала оқуға бар ықыласымен беріліп, үздік шәкірт атанады. Ол енді дін оқуын ғана місе тұтпай, білімін өз бетінше жетілдіруге ұмтылады. Сөйтіп көптеген шығыс ақындарының шығармаларымен, араб, иран, шағатай (ескі өзбек) тілінде жазылған ертегі, дастан, қиссалармен танысады, Шығыстың Низами, Науаи, Сәғди, Қожа Хафиз, Фзули сияқты ұлы ғұлама, классик ақындарына бауыр басады. Медресенің үшінші жылында Абай Семей қаласындағы “Приходская школаға” да қосымша түсіп, орысша сауатын аша бастайды. Бірақ бұл оқуын әрі жалғастыра алмай, небәрі 3 жылдан соң оның мұсылманша да, орысша да оқуы аяқталады.
.
Объяснение:
Компьютер , интернет жайлы.
Қазіргі заман дамып келе жатқан уақыт. Қысқа мерзімнің ішінде , көп нәрсе күрт өзгеріп кетті. Бірден технологиялар дамып , адамдар өзгере бастады.
Уақыт өте келе әлеуметтік желілер ойлап табылды. Оны APRANET деп атап бастады. Сосын уақыт өте келе интернет деуге көшті. Ал біз дәл осы интернет не екенін білеміз бе ?
Интернет желісі былай қарап тұрсаң , пайдалы дүние секілді. Керек затыңды табасың. Жылдам хабар аласың , компьютерде қызықты дүниелерді қарайсың. Бұл АПРАНЕТТІҢ жақсы тұстары.
Ал бұл интернет, компьютер деп аталатын дүниелердің жаман тұстары , адам шошытарлық.
Компьютерде көп отырған адам , бірінші өз- өзін жоғалтады екен. Психикасы , дүниеге деген көз қарасы өзгере бастайды екен. Ең жаманы , компьютерге тәуелді болып , шын өмірді тастап , интернет әлеміне толықтай кіріп кетеді екен.
Сондықтан да , біз компьютерге тәуелді болудан сақтануымыз керек. Әйтпесе , зуылдап өтіп бара жатқан уақытымызды , одан сайын қысқартып , мән - мағынасыз қылып жібереміз.
Ал бірақ одан сақтануға да болады. Олар төменде берілген :
Компьютер зиянынан қорғану шаралары.
Компьютер өте зиянды , және пайдалы дүние. Оның пайдасынан , зияны басымырақ келеді. Бірақ зиянынан болдыртпаудың амалы бола ма ? - деген сұрақ туады. Енді соны , қарастыра кетейік.
1) Компьютерді қолданбау.
Бұл компьютер зиянынан қорғанудың ең жақсы , әрі тиімді жолы. Бірақ кейбір жағдайларға байланысты , кейбір адамдарға оны қолдануға тура келеді...
2) Компьютерден қорғану шараларын ұйымдастыру.
1. Компьютерден 60 см арақашықтықта отыру.
2. Компьютердің жанына кактус гүлдерін қою.
3. Компьютер тұратын бөлмені , уақыт өткен сайын желдетіп тұру.
4. Компьютердің зиянын біліп , оны көп қолданбау.
5. Компьютерден ойын ойнамаған жөн , әйтпесе сенің оған тәуелділігің артып кетеді. Сосын зардабын тигізесің.
Осы айтылған нәрселерді бұлжытпай істесең , кіс білер , компьютерден зардап шекпессің...
Брата сөз -ата -баба сөзі ,мирас,мұра болып,ұрпақтан -ұрпаққа жалғас Бата -біреуге жақсы тілек білдіру үшін айталатын сөз.Братаны ужасы үлкен адамдар береді.Бата жастарды әдепті,сабырлы,білімді ,адал дэулетті ,бақытты,кешірімді болуға, жерін,елін,қорғауға шақырады.Бата отбасының бірлігін ,адамгершілігін сақтауда ерекше қызмет атқарады .Бата түрмыстығы әртүрлі оқиғаларға байланысты айталады :сэбиді бесіке салғанда жүре бастағанда ,атқа алғаш мінгенде сапарға шығар алдында уйлегенде т.б .Сондай - ақ әртурлі мерекелерде дастархан басында тамақ ішкенде т.б жағдайларда бата береді .Бата отбасыңын бақыты болуыны ықпал етеді деп естіледі .Сондықтан бату алушын адамдар отбасына эдепті қонақжай тырысады .Бата уйдегі адамдарды сыластыққа тәрбиелейді мысалы :
Ия қудайым !
Дэулетті бас берсін ,
Баккыты ас берсін
Объяснение:
Надеюсь