қазіргі қазақстан аумағын ерте заманнан бері мекен еткен. сондықтан елді мекеннің көне тарихы сол жердің табиғатынын, тарихы болып есептелінеді. табиғаттың тарихы сол аймақтағы мекендеген халықтың тарихы бір-бірімен ұштасып жатқандықтан, қазақстан жеріндегі көне тарихи ескерткіштердің сақталуы сол жердің табиғатының болмысын анықтайды. мұны палеолит дәуіріндегі қоныстардың орны дәлелдейді. қазақстан аумағындағы тас ғасырдың көне ескерткіштері қаратау маңынан, еділдің сағасынан, бетпақдаладан, бұқтырма өзенінің бойынан, т.б. жерлерден табылған. қола дәуірінде қазақстан металл қорытудың ежелгі орталықтарының біріне айналған. алтай, қаратау, жезқазған және т.б. жерлерден өндірілген темір қорытылып, қымалардан өткір жүзді құралдар, саймандар жасалған. сол кезде қазақстан жерінде өмір сүрген сақ тайпалары мәдениетінің қазылып алынған үлгілерінде бағалы металдардан жасалған әшекейлер көп кездеседі. оған алматыға жақын есік қорғанынан табылған «алтын киімді ң» бейнесі нақты дәлел болады. онда сақ жауынгері алтын әшекейлермен қапталған киіммен жерленген. осындай жағдайларға байланысты қазақстан жері туралы мәліметтер ерте замандарда-ақ еуропа ғалымдары мен саяхатшыларына мәлім болған.
мақсаты: 1. оқушыларға м. мағауиннің өмірі мен шығармашылығы жөнінде мағлұмат бере отырып, шығармадағы ахмет шал мен зекен бойындағы өнегелі қасиеттерді үлгі ету. 2. оқушыларға шығарма кейіпкерлерін сомдата отырып, шығармашылыққа баулу, сөйлеу шеберліктерін шыңдау, әртістік қабілеттерін . 3. ілікке, бауырмалдыққа, достыққа тәрбиелеу. кіріспе сөз. м. мағауиннің «бір атаның » шығармасы – тәрбиелік маңызы зор шығарма. шығармада бар соғысқа аттандырып, қара қағаз алып, «шаңырағым шайқалып, отым өшеді» деп отырған ахмет шал неміс зигфридті бауырына басып алады. оған қазақшалап зекен ахметұлы деген атау береді. зекенді өгейсітпей, бар мейірімін төгіп, оның жақсы болып шығуына барлық жағдайын жасайды. жолында кездескен әділетсіздіктер мен қиындықтарды жеңіп шығады. бұл шығарма ұлтқа, нәсілге бөлінудің дұрыс еместігін, қа ауызбіршілік, бауырмалдық, достықтың қажет екенін насихаттайды. «бір атаның » (сахналық қойылым) і көрініс. басқарма: ал, ағайын, тегіс жиналсаң, сөзіме құлақ сал. өздерің білесіңдер, мен ауданға жұмысшы әкелем деп кеттім. ақыры былай болды. үкімет біздің ауданның тоғыз колхозына 54 жіберген екен. жер аяғы шалғай, мен барғанша ересектерін бөлісіп әкетіпті. соның өзі жақсы болды. жетісіп отырған ешкім жоқ, түгел кем-кетікпіз. төрт-бес жұмысшы қосылғаннан азаматтың орны толмас деп, ең ұсағынан таңдап алдым. (жұрт дабырласып кетеді.) басқарма: сабыр, сабыр, ағайын. менің әкелгенім алты-ақ . бәріне жетпейді. және қазір бауырыма салдым деп алып, ертең өгейсітіп жүрсек тағы қазақшылыққа жатпайды. мүмкін, үкімет әлі де жіберер, сонда қалғаныңа тиеді. әзір қолда барын құдай жолымен бөлем. ай, бәйбіше! тамақтарын ішіп болса, алып шық. бәйбіше: - қазір, ақсақал. басқарма: - ал, былайырақ тұрыңдар, ға орын беріңдер. жүріңдер, айналайындар, бері жүріңдер. басқарма: - ал, дәуренбек, дүкіметіңді оқы, ң мән-жайын айт дәуренбек: - басекең дұрыс айтады, ң саны алтау. смирна тұрып, внимательна тыңдаңдар. мен таныстырып шығайын. стройдың басында тұрған екеу – қазақ , үлкені сегізде, кішісі алтыда, мынаусы- нартай, анау – ертай, екеуі ағайынды. бұлардан соң татар , аты – рәшит, жетіде. көзі сығырайған, жалпақ бет, тақыр бас қара – қыз , қалмақ, я дүнген, жасы алтыда. қасындағысының аты яков, тоғызда, қолағаштай мұрнына қарағанда жойыт тәрізді, бірақ документте орыс деп жазылған; қайдан кеп, қайдан кеп, қайдан тұрғаны белгісізәрі мылқау. ең соңындағы – жаңа алдымен шыққан қасқа, жетіде. сіздерден жасыратын несі бар, тегі жаман неміс. бұл ң орны детдом емес еді, әке-шешеден бірдей айырылып, панасыз қалған соң алынған екен. үкіметтің кеңшілігі көп. енді осы араға келіп тұрған жайы бар. мен болдым, басеке, сөз өзіңіздікі. басқарма: - сөз дейтін не сөз осы ауылдан соғысқа сайдың тасындай қырық үш азамат кетіп еді. әзірге оралғаны екеу-ақ. дәуренбек қолдан, берден аяқтан айырылып қайтты. жиырма төртінен қара қағаз алдық. хабарсызы қаншама. тегіс жетімбіз. жетім болмасақ, жетпіске келген ахмет күндіз мал қарап, түнде күшкөлік баға ма. әйтеуір артының қайырын берсі сөз дейтінне сөз бар, біз айырылсақ, мына алдарыңда тұрған – атадан айырылған жетімдер. екі жарты – бір бүті бригадир берден: - тоқта! тоқта, осы тұрған жұрттың көбі алғысы келеді. мен де, ана ақаң да, мына тілеубай да, өзіңіз де құр қалмассыз. тегіс сәби жасындағы кішкентай көрінеді. шыққан жерін ұмытып, ертең-ақ етбауырымыз боп кетеді. өз қолыңызбен үлестіріп беріңіз. басқарма: - мен бөлмеймін, өздерің таңдаңдар. тек ретін айтайын. реніш, өкпе болмасын. ақа, жол сіздікі. таңдаған ңызды алыңыз. (ахмет шал ң бір-біріне жабысып тұрған екі қазақ тізерлеп бауырына қысып, маңдайларынан сүйді. содан соң ор
Туған жер, осы сөзді естігенде құлаққа жағымды, жүрекке жылы тиіп, бойыңды бір тәтті сезім билейді. «Туған жердей жер болмас, туған елдей ел болмас» демекші, қай жерде жүрмесін әр адамның туған жерге деген сағынышы бір бөлек.
Міне, 2 айлық қысқы демалысымыз аяқталып, ақпан айының 23-ші жұлдызында Қытай елінің Бейжің қаласына ұшып келдім. «Пәлен жерде пайда бар, өз еліңдей қайда бар» деген екен дана халқымыз. Қазіргі таңда экономикасы қарыштап, миллиардтаған халықты белгілі бір тәртіпке жұдырықтай жұмылдырып, оларды қамтамасыз ете алып отырған осы бір алпауыт елден керегімізді алып,iлiм-бiлiм жинап оны өз халқымыздың пайдасын арттыруға жұмсамақ ниетте жүрмін. Дегенмен шет мемелекттің аты шет мемлекет сондықтан да өз туған жеріңді сағынарың сөзсіз.
Қасиетті қазақ даласының қадірін сыртта жүріп сезінбеу әсте мүмкін емес. Оның ішінде кіндіқ қаным тамған, Қазақ елінің кіндігінен орын тепкен, қасиетіне дүйім жұрт қайран болған Ұлытаудың топырағын басып жүргенге не жетсін. Қазақ халқының ортақ тірлігі мен бірлігіне ту тіккен киелі Ұлытаудың жанға шипа саф ауасы мен тау суынан канып ішкен бір сәттің өзі құдды бір жаныңа жәннәт сыйлағандай әсерде қалдырады. Табиғаттың жазылмаған заңдарымен жеткен құбылыстың бірі-Туған жер бізге өз қасиетін берер болса, біз де яғни жас ұрпақ туған жерге деген шексіз махаббатымызды патриоттығымыз арқылы білдіре алуымыз шарт. Әдетте, туған жердің қадірін сыртта жүрген біледі. Жерлесіміз, Ұлытаудың тумасы Камал Смайылов ауылына деген сағынышын сыртта жүріп, «Ұлытауым, сенің қасыңда Гималай маған аласа, Ұлытау сен ғажапсың, Кавказдан да тамаша» деп білдірген екен. Жалғыз Камал Смайлов қана емес, Ұлытау талай жүйріктерді бәйгеге қосып, қаншама текті ұрпақты тәрбиелеген дала. Сондықтан да Ұлытауда бекер туған ұл болмауы шарт. Туған жердің қасиетін жырлап келіп, жырлап өтетін ұрпақ азаймасын!
Туған жерге деген сағынышымды қағаз бетіне түсіруіме себеп болып отырғаны мына жағдай. Бүгін күнделікті әдетім бойынша электронды пошталық адресімді ашып қарасам қазақ ұлтының ұлы мейрамы наурыз мерекесімен аудан әкімінің құттықтауы келіп тұр. Ұлытау ауданының әкімі Хамит Нұрланұлы Омаровтың қолы қойылған. Менің шет елде жүріп мынандай қуанышты көргенімде қуанғанымды көрсеңіздер. Ұлытаудағы өз үйіме бірден телефон соқтым. Аудан әкімінің құттықтауын және бағалы сыйлықтарды менің отбасыма ауданның жастармен жұмыс жасау орталығы арқылы жеткізіпті. Осындай іс шараны ұйымдастырған аудан әкімі Х.Омаровқа алғысым шексіз. Осы сәтті пайдалана отырып, аудан жұртышылығын наурыз мерекесімен және биылғы Ұлытау ауданының 75 жылдық мерекесімен шын жүректен құттықтаймын. Ауданымыздың биылғы 75 жылдық мерекесіне өз үлесімді жастар тарапынан қосуға уәде беремін.
Объяснение:
вот