Толағай туралы аңыз.
Бұрынырақта Сарыарқа жерінде бірнеше көшпелі ел өмір сүреді. Олар өте бақытты болады. Оларда барлығы болғандықтан олар әрдайым: «Бізде бәрі бар, барлығы жеткілікті, тек бір ғана нәрсе жоқ, ол біздің амандығымыз бен дәулетімізді қорғайтын батыр жоқ» дейді. Сонымен бір шаңырақта алтын тұлымды ұл бала дүниеге келеді. Баланың ерекшелігін көрген жұрт жиналып, дүбірлі той жасады.
Бала күн сайын, сағат сайын өсіп, аз уақытта нағыз батыр болып шығады. Оның туыстары оған көз тимеу үшін өз атымен емес, «Толағай» деп атайды. Сонымен бала «Толағай» аталып кетеді. Бір жылы жауын жаумай, жер құрғап қалады. Елдің жағдайы Толағайды қатты ойландырады. Сонда ол Дана ақсақалдан кеңес сұрайды. Сонда Дана ақсақал оған: «Балам, біз ашық жерде тұрамыз. Біздің жанымызда бұлттар тірелетін таулар жоқ. Сондықтан бізде жаңбыр да жаумайды» депті. Толағай сонда ақсақалға: «Сіз рұқсат берсеңіз, мен сондай тауды арқама арқалап әкелейін. Солай істеуге бола ма?» деді. Ал ақсақал оған: «Жаным, Толағай, сен өз туған жерің мен еліңді ойлап, уайымдап отырсың. Тауды арқалап әкелу оңай емес. Дегенмен, оңтүстікте алып Алатау таулары бар, олардың өз ақсақалы бар. Барып сол кісіден рұқсат сұрап көр!» депті. Дана ақсақал Толағайға батасын беріп, шығарып салады.
Толағай Алатау тауларына беттеп, алып тауларға жеткенде оларға сәлем береді. Тауларға өз бұйымтайын айтады. Көне Алатау таулары оны тыңдап, құрмет көрсетіп, түсініп, оның арқасына жас тауды салып береді. Толағай тауды арқалап, жолға шығады. Бас кезінде оңай көрінгенімен, уақыт өте келе тау ауырлап, Толағай шаршайды. Ол жас тауды арқалап, үйіне қарай аяңдап келгенше біраз уақыт өтеді. Қатты шаршаған Толағай туған жерінің шетіне жете бергенде құлап, ұйықтап кетеді, ал оның арқасындағы тау оның үстінен басып қалады.
Міне, сол уақыттан бері Толағай таудың астында ұйықтап жатыр деседі. Әлі күнге дейін ұйықтап жатыр. Ал ол арқалап әкелген кішкене жас тау, уақыт өте келе өсіп, «Толағай» деп аталуда.
Мәтін жоххо маған мәтін керек