Дыбыс үндестігі Түбір мен қосымшаның жігіндегі, сөз бен сөздің арасындағы дауысты және дауыссыз дыбыстардың көршілес дауыссыз дыбыстарға ілгерінді-кейінді ықпал етіп өзгертуін дыбыс үндестігі (ассимиляция) дейді. Қазақ тілінде дыбыс үндестігінің үш түрі бар: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал және тоғыспалы ықпал. ІЛГЕРІНДІ ЫҚПАЛ Сөз ішінде немесе сөздер аралығында алғашқы дыбыстың өзінен кейінгі дыбысқа әсерін тигізіп тұруын ілгерінді ықпал дейміз. а) Сөздің соңғы дыбысы дауысты, я үнді, я ұяң дауыссыз дыбыстардың бірі болса, дауыссыздан басталатын қосымшаның бірінші дыбысы не үнді, не ұяң болады. Мысалы: бала-лар (бала-дар не бала-тар емес), күздік (күз-тік емес), қар-лы (қар-ды, қар-ты емес). ә) Сөздің соңғы дыбысы қатаң болса, не сөз б, в, г, д дыбыстарының біріне аяқталса, оған қатаң дыбыстан басталатын қосымша жалғанады. Мысалы: от-пен (от-бен я от-мен емес), космос-қа (космос-ға я космос-да емес), Ленинград-қа (Ленинград-ға емес). б) Біріккен сөздердің, сөз тіркесінің алғашқы сыңары қатаң болып, соңғы сыңары ұяңнан басталса да ол қатаңға айналады, бірақ жазғанда түбірі сақталады. Мысалы: айтылуы: жазылуы: Қоныспек Қонысбек Тыныспек Тынысбек тас пер тас бер в) Біріккен сөздердін, сөз тіркесінің алғашқы сыңары дауыстыға, я үндіге, я ұяңға аяқталып, екінші сыңары қатаң дыбыстан басталса, айтылуда қатаң дыбыс ұяңданып естіледі, бірақ жазғанда түбірі сақталады. Мысалы: айтылуы: жазылуы: Жаңағорған Жаңақорған кім гелді? кім келді? КЕЙІНДІ ЫҚПАЛ Сөз ішінде немесе сөздер аралығында кейінгі дыбыстың өзінен бұрынғы дыбысқа әсер етіп өзгертуін кейінді ықпал дейміз. Сөздің соңғы дыбысы қатаң п, қ, к болып, жалғанатын қосымша дауыстыдан басталса, олар ұяң сыңарларына (п-б, к-г, қ-ғ болып) айналады, кейде п дыбысы у-ға айналады. Мысалы:- күрек — күрегі, доп — добы, тарақ — тарағы, тап — таба, тауып — (тапып емес). Кейінді ықпалдың жазуда ескерілмейтін түрі де бар: а) Сөздің соңғы дыбысы н болса, жалғанатын қосымшалар қ, ғ, г, б, п дыбыстарынан басталғанда, н өзгеріп ң не м болып айтылады, бірақ жазғанда түбірі сақталады. Осылайша дауыссыздардың үндесуі біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің арасыңца да болады. Мысалы: айтылуы: жазылуы: Жампейіс Жанпейіс Ермағамбет Ермағанбет ә) Түбірдің соңғы с, з дыбыстарының бірі ш дыбысының алдынан келсе, олар айтылуда ш дыбысы болып естіледі. Мысалы: айтылуы: жазылуы: ашшы асшы колхошшы колхозшы б) Түбірдің соңгы дыбысы з болып, одан кейін с, ж дыбыстарының бірі келсе, з дыбысы с дыбысына не ж дыбысына айналады. Мысалы:айтылуы:жазылуы түс салтұз сал жассажазса божжігітбозжігіт ТОҒЫСПАЛЫ ЫҚПАЛ. Сөз тіркестерінің, біріккен сөз сыңарларының аралығындагы көршілес дыбыстардың бір-біріне қатар ілгерінді де, кейінді де әсер етіп, екеуінің де басқа дыбысқа ауысуын тоғыспалы ықпал дейміз. Бірақ жазуда бұл дыбыстық өзгеріс ескерілмейді. Мысалы: айтылуы: жазылуы: Дошшан Досжан Жаңгожа Жанқожа
Вопрос: Ашық тестінен алынған мәліметтерге қарап, Монғол ақсүйектерінің құрылтайы жылы көктемде болып, онда Темучинді барлық монғолдардың әміршісі болады деп білесу керек зерттеуге тапсырыс берілген. Қанауым: "Монғолдар басып алған жерлерде ұзақ уақыт үстемдік ету себептерінің бірі қысымшылық жасамады. Қазақстан аумағы үлкен ұлдарының ұлыстары құрамына енді. Ертістен батыста дейінгі жер ұлысы үлесіне енді. Оңтүстік пен Оңтүстік-шығыс Қазақстан және бүкіл Орталық Азия ұлысына, Жетісудың солтүстік-шығыс бөлігі ұлысына өтті."
Ответ: Монголский император Темучин объявил себя вождем всех монголов и установил свое правление в құрылтай (столица) на голубом камне. В их армии и полиции взялись захваченные у Шынгысхана военные и гражданские оружия.
Обоснование/Пояснение:
1. Қысымшылық жасамады - Это означает, что монголы не организовывали восстания на территориях, которые они захватили. Они, скорее всего, установили свои законы и порядки, чтобы поддержать свое правление и контроль над персоналом.
2. Қазақстан аумағы үлкен ұлдарының ұлыстары құрамына енді - Это означает, что крупные представители больших народов Казахстана теперь являются частью состава руководства. Возможно, это подразумевает, что Монголия интегрировала своих лидеров или представителей в местное правительство и структуры управления.
3. Ертістен батыста дейінгі жер ұлысы үлесіне енді - Это означает, что территория Западного Казахстана теперь входит в состав Монгольской империи. Они расположены вдали от центра империи (восток от Монголии) и контролируются монголами.
4. Оңтүстік пен Оңтүстік-шығыс Қазақстан және бүкіл Орталық Азия ұлысына, Жетісудың солтүстік-шығыс бөлігі ұлысына өтті - Это означает, что Монголия распространила свое влияние и контроль на южный и юго-восточный Казахстан, а также на все азиатские территории Жетысу (регион Балхаша) и Казахстана. Вероятно, Монголия захватила эти территории и установила свое правление.
Поэтапное решение:
1. Прочитать вопрос и отметить ключевые слова и фразы: Монголы, Темучин, құрылтай, Қазахстан, аумағы, үлкен ұлдарының ұлыстары, ертіс, оңтүстік, орталық Азия, жетісу.
2. Прочитать ашық тест один раз для общего понимания содержания.
3. Разделить текст на фразы и предложения для облегчения анализа и понимания.
4. Присвоить каждому фрагменту текста номер.
5. Разбираться с каждым фрагментом текста по одному, используя знание и информацию, полученную в школе и связанную с данной темой.
6. Проанализировать и дать выводы на основе разобранных фрагментов текста.
7. Сформулировать точный и комплексный ответ на вопрос, используя обоснования и пояснения.
Испанияны жаулапаоды бұл жағымды
Соо соғыста 5000аскерінен аирылды