1. Шешен (жезтаңдай, ділмар, айыркөмей, орақ ауыз, от тілді, сөзуар, тапқыр) - тілге жүйрік,сөз қисынын тауып айтатын халық қалаған сөз шебері. Ел-жұртты елеген, халқы қалаған азаматтарды ардақтаудың ана тілімізде атаулары мен дәріптеу, бейнелеу сөздерін айтып тауысу қиын.
2. қазақтың би шешендері от тілді орақ ауызды кез келген дау дамайды шеше білген . Елінің тәуелсіздігі үшін дарынымен тас жарған .
Қазақтың би-шешендерінің асыл мұрасы
«Өнер алды — қызыл тіл», — деп білген халқымыз ежелден сөз өнерін қадірлеген. Мұралардың ең қымбаты, асылы — сөз өнері. Қазақ халқы қымбат сөздің, киелі сөздің құдіретіне бас иген. Сөз өнерінен аяулы, ардақты өнер жоқ, өйткені ол — ұлтымыздың ақыл-ойы, ар-ожданы, абыройы.
Сөз өнерінің негізін, əрине, сөз түзеді. Қазақтың киелі де, қасиетті шешендік өнері «бар өнердің биігі» ретінде саналған. Оған тағы да бір дəлел «Қазақ халқы сөз өнерін жоғары бағалаған. Ол өнердің ұшар биігі де, қоңыр жайсаңы да — біздің қазіргі өміріміз деп білем», — деп жазады ғалым М.Б.Балақаев [1] «Қазақ əдеби тілі» атты еңбегінде.
Шешендік сөздер — мəн-мағынасы терең тəрбиелік мəні зор, кұнды дүние. Ең алдымен, шешендердің сөздері ауызекі айтылып, ауызша таралған, халық жадында сақталған.
Шешендік сөздер деп қазақ халқының өмірінде арғы-бергі кезеңдерде ғұмыр кешкен белгілі бір тарихи тұлғалар есімдеріне байланысты айтылатын өнегелік мағына-мазмұны терең сөздерді айтады. Шешендік сөздер өскелең ұрпақты ақылдылыққа, төзімділікке баулып, елді, жерді сүюге, батырлық пен елдікті, ізгілік-жақсылықты дəріптеп, əділдік үшін күресуге, ел қамын жейтін қамқор азамат болып өсуге тəрбиелейді.
Объяснение:
Мектеп-кеме, білім-теңіз болса, кітапхана – тәрбие мектебі. Кітаппен дос болу - өміріңді жақсы арнаға бұру деп түсінемін. «Адамды адам еткен-кітап, адамзат еткен-кітапхана» демекші, мен кітапхананы киелі орынға теңеймін. Өйткені бұл киелі орыннан өзіңе таусылмас байлық, рухани мұра аласың. Дана жазушыларымыздың қанатты сөздерін оқи отырып, бойымызға үлкен ой түйіп, бір өнеге аламыз. Әрбір кейіпкердің өмір жолы бір тарих.Сол тарихтан сыр шерте отырып, өзің де сол кейіпкерлермен бірге қуанып, бірге қайғырасың. Сөйте отырып өмірдің небір қилы тұстарына сапар шегесің. Жақсы мен жаманды ажыратуды үйренесің. Әрбір оқиға сені тәрбиелеп шығарады. Жүрегіңе жылулық, бойыңа адамгершілік қасиеттерін сыйлайды. Өзге елдердің тарихымен, мәдениетімен таныса отырып, белгілі бір ғылымда игереміз.Осындай ғажайып әсер сыйлайтын кітапханалардың заман талабына сай дамып, қоры байып отырса. Іздеген кітаптарыңды кітапханадан еш қиындықсыз табу қазірде үлкен мәселеге айналды. Сол себепті кітаптардың электрондық нұсқалары сауатты жазылып, сайттарға жүктелсе. Әрі ертеде жойылып кеткен тарихымыздың көзіне айналған кітаптардың қайта өңделіп, барлық кітапханаларда қолжетімді болғанын және де әрбір кітапқа құлаққап жалғанып, онда тақырыпқа сай әуендердің дыбысталуын қалар едім. Себебі ол оқып отырған адамды әңгімеге немесе аңызға онан әрі қызықтыратыны анық.