Мәтін
Жүзден жүйрік,мыңнан тұлпар.
Жылқы - қазақ халқының ежелден үлкен махаббатпен,сүйіспеншілікпен қараған төрт түлігінің бірі.
Себебі,ол адамзатқа өте көп пайда әкелген.Мінсе - көлігі,жесе - еті,ішсе - қымызы болған.Дана халқымыз: "жылқы — малдың патшасы,түйе — малдың қасқасы" деп бекер айтпаған деп ойлаймын.Жылқы малы туралы талай ақын-жазушылар өз өлең-жырларын,шығармаларын арнаған.Ұлы ақын Абайдың өзі: "Шоқпардай кекілі бар,қамыс құлақ..." деп атты ерекше сипаттап жазған еді."Ер қанаты - ат" демекші,біз білетін батырлар жырындаға өр тұлғалы батырларымыздың өз тұлпарлары болған.Олар тек батырлардың мінер көлігі ғана болмаған.Қиындықтан алып шығар серігі де саналған."Түйе - байлық, жылқы - мырзалық" деген екен халқымыз.Шынымен де,жылқыны нағыз мырза,ер адамдар баптап,оған жай ғана мал ретінде қарамаған.Ілияс Жансүгіровтің "Құлагер" поэмасындағы Ақан серінің тұлпары Құлагерден айрылған сәті,оған ән арнауы жүректі елжіретпей қоймайды.
Сонымен қатар,жақсы жылқы талай ауруға ем болған.Ол туралы салт-дәстүрлер мен ырымдар да бар.Осы жылқы малымен көптеген ұлттық ойындар ойналады.Келешекте де жылқы малы қазақ халқының тұрмысында өз маңызын жоғалтпаса деймін.
Тәуекел хан (1582-1598 жж.) билік басына келген кездегі қазақ хандығының сыртқы жағдайы өте ауыр еді. Бір жағынан, бұған дейін одақтас болып келген Бұхар ханы Абдаллах хан қазақтарға қарсы шықса, екінші жағынан, шығыста моғолдар мен жоңғарлар қазақ жеріне ұдайы қауіп төндіріп отырды. Соған қарамастан, жастайынан әскери іске жетік, көреген саясаткер Тәуекел қазақ хандығын нығайтып қана қоймай, қазақ жерлерінің аумағын кеңейте білді.
Тәуекел хан тұсында Ресей мемлекеті мен Қазақ хандығы арасындағы дипломатиялық қатынас күшейе түсті. Ресейдің мұндағы мақсаты- Қазақ хандығымен одақтасып, Сібір ханы Көшімге қарсы күресу, осы одақты пайдаланып, Орта Азия хандарымен келіссөз жүргізу еді.
Тәуекел хан Орта Азияның сауда орталықтарына шығу үшін белсенді күрес жүргізді. Ол Сырдария қалалары үшін күресті жандандырды. 1583 жылы Тәуекел Бұхар ханы Абдаллахпен жасасқан «ант беріскен шартты» бұзды. Оған себеп- Абдаллах ханның Ташкент билеушісі Баба сұлтанды өлтіріп, кезінде оған көмек көрсеткен қазақ сұлтандарын жазалау шаралары болды. Дегенмен Тәуекел ханның 1586 ж. Орта Азиядағы Шайбан әулетіне қарсы жорығы сәтсіз аяқталды.
Тәуекел тұсындағы айтулы оқиғаның бірі- 1594 жылы Мәскеуге Құл-Мұхаммед бастаған тұңғыш қазақ елшілігінің жіберілуі болды. Елшіліктің мақсаты- Тәуекел ханның тұтқындағы жиені Ораз Мұхаммедті елге қайтару және өзбек ханы Абдаллахқа қарсы күресте Мәскеудің қолдауын сұрау. Орыс мемлекеті де өз жағынан шарттар қойды. Олар мынадай еді: 1.Тәуекел Ораз Мұхаммедтің орнына өз ұлы Үсейнді аманатқа жіберуі тиіс; 2. Патша бұйрығымен Көшімге қарсы соғысу міндеті. Бірақ, екі жақтың да шарттары орындалған жоқ. Ораз Мұхаммед кейін сонда қайтыс болды. Кейін Құл Мұхаммед елшілігіне жауап ретінде 1595 жылы Мәскеуден тілмаш Вельямин Степанов қазақ хандығына жіберілді. Қазақ- орыс қарым- қатынастарының дамуы керуен саудасының одан әрі дамуына мүмкіндік берді.
Осы кезде Көшім хан билеген Сібір хандығы да жойылды. Ресейден Сібірге аттанған Ермак жасағы 1582 жылы Көшімнің жасағын жеңіліске ұшыратты. 1598 жылы Көшім ханның Орта Азияға бас сауғалауымен, Сібір хандығы жойылды.