Х БӨЛІМ. ҒЫЛЫМ МЕН ТЕХНОЛОГИЯ ЖЕТІСТІКТЕРІ Сабақтың тақырыбы: §1. Ғылым және білім 177-179 бет
Оқу мақсаттары: мәтіннен негізгі және қосымша ақпаратты, көтерілген мәселені
анықтауға бағытталған нақтылау сұрақтарын құрастырады.
Бағалау критерийлері:
• Мәтіндерді салыстырады.
• Негізгі ақпараттарды анықтайды.
• Сұрақтарға жауап береді.
• «Қос жазба күнделігін» толтырады.
• Негізгі ақпаратты, маңызды жерлерін түсіндіреді.
• Жұпта бір-бірлерімен талқылайды.
• Мақал-мәтелдерді толықтырып, тыныс белгісін қойып жазады.
• Мағынасын түсіндіреді.
Қызығушылықты ояту.
Ойтүрткі сұрақтарға жауап беру арқылы тақырыпты болжайды.
• Әлем ақиқатын анықтауға не көмектеседі?
• Ғылымның адам өміріндегі маңызы қандай?
1-тапсырма. Мәтіндерді оқып, салыстырады. Негізгі ақпараттарды анықтайды. Ойтүрткі сұрақтарына жауап береді.
1. Ғылым қалай, қашан пайда болған?
2. Ғылым мен білімнің байланысы неде?
4. Өзбек ақыны не үшін білім алу керек дейді?
5. Ал өздерің білімнің қажеттілігі неде деп ойлайсыңдар?
Тілдік бағдар
Тыныс белгілері айтайын деген ойды нақтылы, дәл түсінікті етіп жеткізу үшін, сондай-ақ баяндалмақшы пікірді ала-құла етпей, айқын білдіру үшін қолданылады. Бұл - тыныс белгілерінің басты қасиеті.
Тыныс белгілері сөздер тіркесі мен сөйлемдерді айтқанда, немесе оқығанда тілде байқалатын кідірісті де, дауыста аңғарылатын әркелкі құбылысты да білдіреді. Бұл - тыныс белгілерінің қосымша қасиеті.
Жазба тілде болсын, сондай-ақ ауызекі тілде болсын тыныс белгілерін дұрыс қолдана білудің үлкен мәні бар. Тыныс белгілері мүлде қойылмаған, немесе дұрыс қойылмаған мәтінді сөйлемді түсінікті етіп оқу да, мағынасын түсіне білу де қиын. Тыныс белгілері дұрыс қойылмайтын сөйлемдерде ой күңгірттеніп, екі ұшты болып, тіпті сөйлем құрамындағы сөздер синтаксистік қызметі жағынан (бастауыш, баяндауыш, анықтауыш т. б.) өзгеріске түсуі мүмкін.
Мысалы: Бұл келген - сол Есіл бойындағы Қарасарт ауылының жиені, Жүсіп баласы Қожаш (С. Көбеев)
Бұл сөйлемде есімше тұлғалы келген соң сызықша қойылмаса, келген сөзі бастауыш қызметін емес өзге мүше қызметін атқарған болар еді де, нәтижесінде сөйлемде берілетін ойға нұқсан келер еді.
3-тапсырма. Мақал-мәтелдерді толықтырып, тыныс белгісін қойып жазып, мағынасын түсіндіреді.
1. Оқусыз жоқ,
Білімсіз жоқ.
2. Оқу құдық қазғандай.
3. Ғалыммен жақын болсаң жетер,
Залыммен жақын болсаң кетер.
4. Ақыл азбайды,
... тозбайды.
5. Күш де.
6 – теңіз, қайық.
6-тапсырма. Төмендегі мәтін сөйлемдерін ажыратып, тыныс белгілерін қойып жазыңыздар. Қойылу себебін түсіндіріңіздер
