«Қазақ тілі» пәнінен 4-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары Аспан әлемінің купиялары Саяхат жане демалыс. Синтаксис Тыңдалым мен айтылым Тапсырма 1. Мәтінді тындап (оқып), кетерілген басты мәселені аныктаныш екекарасынына тыңдаушыны сендіру үшін, дәлелді мәтін апаратын, кыстырма қаратпа сөздерді колданына 2. Жұбынызды мият тыңдап, мәтін бойынша сұрақ қойыңыз өз көзқарасынызды білдіру не толыктыру максатында жабыныздың сұраққа жауап беруі кезинде келісу. келіспеуініп бойынша диалоге катысыныз
Атамыз қазақ қашанда адам мен табиғат ұғымы егіз деп санаған, себебі адам да табиғаттың ажырамас бір бөлігі. Сондықтан халқымызда «Жер-Ана» деген егіз үғым қалыптаскан. Жерді өз Анасындай, Анасын Күндей қастерлеу Ата қостаған салтымыз. «Жер шоқтығы - Көкшетау», «Жер жаннаты - Жетісу» деп, бабаларымыз туған жерге, табиғатқа деген ыстық махаббатын білдірген. Сондықтан осындай баға жетпес байлық табиғатты аялау - біздің міндетіміз.
Қазақстан Республикасының аумағы батысында Еділ өзен алабынан шығысында Алтай тауы шыңдарына дейін, солтүстігнде Батыс Сібір жазығынан (Солтүстік Қазақстан жазығы) оңтүстігінде Тянь-Шань тауына дейін созылып жатыр. Осынау кең байтақ ұлан ғайыр еліміздің табиғаты да алуан түрлі. Жылдың төрт мезгілі де ерекше сезіліп, қай аймақты алып қарасаң да жайнап тұрады. Мысалы, кей елдерде қыс болмай, балалар қар дегенді білмей жатса, біздің елімізде ондай мәселе жоқ. Қысымыз боранды күндерімен, сықырлаған аязымен, ақ ұлпа қалың қарымен ерекше. Ал көктем келісімен айналаның барлығы құлпыра түседі - қалың қар еріп, жасыл кілемге айналады. Сылдырап тау бұлақтары ағып, жан – жақтың барлығы жайқалған өсімдіктерге толады. Ал жаз мезгілі болса, балалардың демалысқа шығып, мәз – мейрам болып, жеміс – жидектің пісетін уақыты. Жаз мезгілі зымырап өтіп, артынша алтын күз де келіп жетеді.
Мәне, менің туған өлкемнің табиғаты осындай әсем, әрі көркем.
Бұл поэмада баян батыр туралы айтылады. ол абылай ханның аламаны болған. аламандықта батыр баян бір сұлу қалмақ қызды тұтқынға алды. баян қалмақ қызына ғашық болады, бірақ қыз жақтан ондай сезім болған жоқ. бұл қалмақ қыздың есімі құралай болды. құралай батыр ноянды сүйген, сол себептен екеуі қыздың отанына қашады. батыр баян бұл істі туған жерді сату деп есептегендіктен, оларды артынан қуды. қуған кезде баян құралайды оқпен атып, ноян батырды өлтіреді. баянның оларға жаны ашығандықтан екеуін бірге жерлейді. содан кейін батыр баян абылай ханның рұқсатын алмағандығына қарамай, қалмақтарға 100 қазақ жігіттермен аттанды. сол соғыста баян батыр қайтыс болады.
Қазақстан табиғаты туралы.
Атамыз қазақ қашанда адам мен табиғат ұғымы егіз деп санаған, себебі адам да табиғаттың ажырамас бір бөлігі. Сондықтан халқымызда «Жер-Ана» деген егіз үғым қалыптаскан. Жерді өз Анасындай, Анасын Күндей қастерлеу Ата қостаған салтымыз. «Жер шоқтығы - Көкшетау», «Жер жаннаты - Жетісу» деп, бабаларымыз туған жерге, табиғатқа деген ыстық махаббатын білдірген. Сондықтан осындай баға жетпес байлық табиғатты аялау - біздің міндетіміз.
Қазақстан Республикасының аумағы батысында Еділ өзен алабынан шығысында Алтай тауы шыңдарына дейін, солтүстігнде Батыс Сібір жазығынан (Солтүстік Қазақстан жазығы) оңтүстігінде Тянь-Шань тауына дейін созылып жатыр. Осынау кең байтақ ұлан ғайыр еліміздің табиғаты да алуан түрлі. Жылдың төрт мезгілі де ерекше сезіліп, қай аймақты алып қарасаң да жайнап тұрады. Мысалы, кей елдерде қыс болмай, балалар қар дегенді білмей жатса, біздің елімізде ондай мәселе жоқ. Қысымыз боранды күндерімен, сықырлаған аязымен, ақ ұлпа қалың қарымен ерекше. Ал көктем келісімен айналаның барлығы құлпыра түседі - қалың қар еріп, жасыл кілемге айналады. Сылдырап тау бұлақтары ағып, жан – жақтың барлығы жайқалған өсімдіктерге толады. Ал жаз мезгілі болса, балалардың демалысқа шығып, мәз – мейрам болып, жеміс – жидектің пісетін уақыты. Жаз мезгілі зымырап өтіп, артынша алтын күз де келіп жетеді.
Мәне, менің туған өлкемнің табиғаты осындай әсем, әрі көркем.