3 - тапсырма . Оқылым және тыңдалым мәтіндері бойынша бас әріппен жазылатын күрделі құрама атауларды « Қос жазба күнделігіне » толтырыңдар Мағынасын түсіндіріңде. Күлтегін ескерткішін 1889 жылы орыс археологиялық экспеди циясы Орхон өзенінің оң жағалауынан тапқаны белгілі . Бұл ескерткіш Түркі империясының тарихы жайлы әңгімелейді . Ескерткіш Білге қағанның кіші інісі , ержүрек жауынгер және қолбасшы Күлтегінге арналған . Автор түркі халқын бірлік пен елдікке шақырады . Ескерткіште Шығыс түркілерінің Таң династиясының езгісінен азат етіліп , жеңіске жеткені , қағандардың ерлігі мен Күлтегіннің жауынгерлік жорықтары жырланады . Ескерткіштің негізгі бетінде 40 жол жазу бар , ал ескерткіштің сол жақ бетіндегі 13 жол - жазудың жалғасы . Түркологиялық әдебиеттерде 40 жол « үлкен жазу » , ал 13 жол « кіші жазу » деп аталады . Ескерткіш көне түркі жазуымен ғана емес , көне қытай ( табғаш ) иероглифтерімен де таңбаланған . Өйткені Күлтегін ханзада аяқасты нан қайтыс болған кезде Білге қаған Қытай дан шеберлерді арнайы шақыртқан . Даңқты жауынгердің өлімін жоқтауға көрші мемлекет терден көптеген адам келген .
Қоғамның болашағы менің де қолымда.
Жоспар.
І Бір шаңырақ астында.
ІІ Өзімнен бастау.
ІІІ Қоғамның келешегі.
Қоғам – біз бен сіз, отбасы мен мемлекет, әлем мен халық. Бәріміз бір Жер шарында өмір сүрудеміз. Бір шаңырақ астында күн артынан күнді өткізіп жүрміз. Ендеше "мен қоғамды өзгерте алмаймын" деу қателік.
«Мен бұрын: "Бәрінің өзгеретініне үміттенемін" деп айтатынмын. Сонан кейін бәрінің өзгеруі үшін өзімнің өзгеруім керек екендігін түсіндім» деген екен америкалық кәсіпкер Джим Рон. Шынымен де, өмір бір орында тұрмай зымырауда. Соған орай адамдар да өзгеруі, алға қарай дамуы не құлдырауы мүмкін. Бұл – заңдылық.
Егер өзімді өзгертер болсам мені артқа емес, алдыға сүйрейтін өзгеріс болғанын қалаймын. Ол үшін мен өзімді жақсы тани алуым керек. Әлбетте, көп адамдар өзінің бойындағы кемшіліктерінен арылғысы келеді. Негізінен ештеңені өзгерткісі де келмеді. Маңдайыма не, қандай болу болу жазылды сол болса деймін.
Ол болмай жатса, мен кейде пессимист болып қалатынымды өзгерткісі келеді. Не болса да оптимист болып, алға жүруден, жарыққа ұмтылудан шармасам деймін. Оған қоса, бойымыздағы нәрсені өзгерту өз қолымызда ғой. Кез келген уақытта, тіпті дәл қазір өзгеруге мүмкіндік бар. Кейін тым кеш болып қалуы мүмкін.
Әрине, Нельсон Мандела айтқандай: «Қоғамды өзгерту қиын емес, қиыны – өзіңді өзгерту». Бірақ бұл өзіміз ғой. Өзіміз үшін өзгермесек, тер төкпесек болмайды. Ал өзіміз өзгерсек, болашақ үшін жанталассақ, қоғам да бір орында тұрмайды.