Question

Каспий теңізі туралы мәлімет Каспий теңізі Еуропа мен Азияның арасында орналасқан. Оның Қазақстанға тигізетін экономикалық маңызы өте үлкен. Бұл теңіз жайлы деректермен таныс болыңыз. Каспийдің түбінде 10-15 миллиард тоннаны құрайтын мұнай және газ кен орындары бар. Ежелде оның жағалауын «каспи» тайпалары мекендеген деген мәлімет бар. Сол себептен, ол осындай атауға ие болды. Каспий теңізі 5 мемлекеттің аумағында орналасқан. Олар – Қазақстан, Ресей, Әзірбайжан, Иран және Түркменстан. Ең терең нүктесі – 1 километрден асады. Каспий теңізі 10 миллион жыл бұрын пайда болды. Иосиф Сталин мұнай өңдірісін ұлғайту үшін, Каспий теңізін құрғатқысы келген. Бірақ, осыншама үлкен су қоймасын кептіру мүмкін болмады. Тұздың мөлшері, басқа мұхит және теңіздерден 5 есе аз. Қара уылдырықтың (икра) 90%-ы, осы су қоймасында ауланады. Сондай-ақ, Каспийді мекендейтін қортпа балығының уылдырығы, әлемдегі ең қымбат икра болып табылады. Оның 100 граммы – 2 мың долларға бағаланады. Кейбір адамдар оны көлге жатқызады. Өйткені, оның мұхиттармен байланысы жоқ. Жалпы көлемі – 371 мың километр квадрат. Ғалымдардың айтуынша, Қара және Каспий теңіздері мыңдаған жыл бұрын бір бүтін болған. Бұл теңізде жүзден аса балық түрі өмір сүреді. 1921 жылы Ресейде, теңіздегі ең ірі балық ауланды. Балықтың салмағы – 1224 кг! Оған 130 өзен құйылады. Ең үлкені – Еділ өзені. Каспийдің көлемі, Япония, Беларусь жыне Қырғыстан елдерінің аумағынан үлкен. Мұнайдан басқа, оның жағалауында тұз, әктас, балшық және құм өңдіріледі. Бұл судың жағалауында көптеген халықтар өмір сүрген. Сондықтан, теңіздің 70-тен астам атауы бар.

Answer 1

Қосымша мәлімет, кешіріңіз

Ірі шығанақтары: Маңғыстау шығанағы, Қазақ шығанағы, Қарабұғазкөл, тағы басқа 50-ге тарта аралдар бар (ірілері: Құлалы, Шешен, Артем, тағы басқа).

Ірі түбектері: Маңғыстау түбегі, Апшерон, Аграхан, Красноводск, Шелекен.

Ойпатты тегіс жағалау басым. Жағалауында теңіз суының бұрынғы жоғары тұрған кезеңін дәлелдейтін теңіз террасалары көп.

Объяснение:

Қалыптасуы ұзақ геологиялық мерзімде өтті. Осы уақыт ішінде теңіз суы бірде жағалауды басты (трансгрессия), бірде суы кейін қайтып отырды (регрессия). Плейстоцен кезеңінде (70 млн. жыл бұрын) теңіздің Понто-каспий алабы оңтүсігінде орналасқан Тетис атты үлкен теңізден бөлініп қалды. Понтий кезеңінде (10 млн. жыл бұрын) құрамында қазіргі аумақты алып жатқан Қара және Каспий теңіздері бар Сармат тайпасы бірнеше бөлікке бөлінді. Нәтижесінде оқшау тұйық алапты қамтыған қазіргі Каспий теңізінің нобайы пайда болды. Бұл кезде теңіздің аумағы қазіргіден кіші болған. Орта плиоценнің кейбір кезеңдерінде теңіздің аумағы одан да кіші болған. Ол тек Дербент қазаншұңқырымен ғана шектелген.Каспий теңізі (орыс. Каспийское море, әз. Xəzər dənizi, парсы: دریای خزر‎ — Daryâ-ye Xazar, түрікм. Hazar deňzi) — Еуропа мен Азия аралығында орналасқан жер шарындағы ең үлкен тұйық көл. Үлкендігіне қарап, оны теңіз деп атайды. Аты XVI ғасырдың аяғында осы теңіз жағасында қоныстанған Каспи тайпаларына байланысты қалыптасқан. Грузияда Каспи қаласы қазір де бар. Сонымен бірге Гиркан (I ғасыр), Хазар (ІІ-Х ғасыр), Хвалын (Х-ХІІІ ғасыр) және т.б. тарихи атаулары бар. Олар соңғы үш мың жылдағы өмір сүрген халықтардың қойған аттары.