Антоним (гр. antі — қарсы,onoma — ат, атау) — мән-мағынасы бір-біріне қарама-қарсы қолданылатын сөздер.Лексикологияда құбылыстың (күн — түн), ұғымның (бақ — сор, жақсылық — жамандық),[1] сапаның (жаңа — ескі), қимылдың (кіру — шығу), т. б. қарсы мәндегі сөздердің мағыналары антонимдік жұпқұрайды. Заттың атауын білдіретін сөздердің антоним дік жұбы болмайды. Сонымен қатар антоним қарама-қарсы мағына арқылы сөздердің мағыналық тұтастығы мен біртектілігін де білдіреді. Антоним сөздің дәл, нақты мағынасын салыстыру тәсілі арқылы айқындап,стилистикалық қызмет атқарады. Әсіресе, мақал-мәтелдерде жиі қолданылады. Мысалы, «Көз — қорқақ, қол — батыр», «Өтірік — қаңбақ, шын — салмақ». Қазақ тілінде фразеологиялық антонимдер көп кездеседі: аты шықты — аты өшті, жүрек жұтқан — су жүрек, соры қайнады — көзі ашылды.[2]
Сейчас январь — середина зимы. С утра светит яркое солнце на голубом чистом небе. Снег переливается разноцветной радугой, легкий морозец. В такой день приятно встать на лыжи и пойти в зимний сказочный лес. Тут необычайно тихо. Таинственно стоят ели, укутанные в теплую белую шубу из снега. Дунул легкий ветерок, с ближайшей ветки осыпался снег. Пролетела большая ворона и смахнула снег на дорожку. Я иду вдоль опушки и наслаждаюсь этой суровой и сказочной красотой. Кажется, все замерло вокруг, но это обманчивое впечатление. Где-то на верхушке сосны суетится белка, вдали заяц-беляк. Зима диктует свои законы, но жизнь не останавливается ни на минуту, обитатели леса заняты своей повседневной работой. Я тоже иду домой — пора готовиться к учебной неделе. Разгар зимы. Холодно, ветрено. Как хорошо, что сегодня воскресенье и не надо никуда выходить. Я подошла к окну, чтобы посмотреть температуру на градуснике. Минус десять. Даже поежилась, мысленно представила, как пробирает до костей этот пронзительный ветер. У нас под окном растет рябина. Она заметно раскачивается под напором ветра. Вдруг ее облепила стая снегирей. Они деловито расселись на ветках, огляделись по сторонам и стали клевать яркие сочные ягоды. Дерево большое, алых кистей изобилие, поэтому птицы не суетятся, всем хватает. Наклевавшись вдоволь, снегири выпятили ярко-красные грудки, как на выставке. Вероятно, они ждали команды вожака. Отдохнув после обильного обеда, птицы улетели. А я удивилась — дерево было серое, не осталось ни одной красной грозди. Как хорошо, что есть такие зимние столовые для наших птиц!
1 бүгін түнде жұлдыздар жақсы көрішеді. Жаңбыр жаумайды.
2 Бүгін түнде ай туады. Ескі айдың артын басады.
3 Егер күн ашылып батса жаңбыр жаумайды ертең күн ашылып тұрады деген сөз.
4 Мысықтар 24сағаттан 18 салатын ұйқыға арнайды. Ал қалған уақытта ойнайды, тамақ ішеді!