Мен бала күнімде естуші едім, біздің қазақ сартты көрсе, күлуші еді «енеңді ұрайын, кең қолтық, шүлдіреген тәжік, Арқадан үй төбесіне саламын деп, қамыс артқан, бұтадан қорыққан, көз көргенде «әке - үке» десіп, шығып кетсе, қызын боқтасқан, «сарт - сұрт деген осы» деп. Ноғайды көрсе, оны да боқтап күлуші еді: «түйеден қорыққан ноғай, атқа мінсе - шаршап, жаяу жүрсе - демін алады, ноғай дегенше, ноқай десеңші, түкке ыңғайы келмейді, солдат ноғай, қашқын ноғай, башалшік ноғай» деп. Орысқа да күлуші еді: «ауылды көрсе шапқан, жаман сасыр бас орыс» деп.
Орыс ойына келгенін қылады деген... не айтса соған нанады, «ұзын құлақты тауып бер депті» деп.
Сонда мен ойлаушы едім: ей, құдай - ай, бізден басқа халықтың бәрі антұрған, жаман келеді екен, ең тәуір халық біз екенбіз деп, әлгі айтылмыш сөздерді бір үлкен қызық көріп, қуанып күлуші едім.
Енді қарап тұрсам, сарттың екпеген егіні жоқ, шығармаған жемісі жоқ, саудагерінің жүрмеген жері жоқ, қылмаған шеберлігі жоқ. Өзіменен өзі әуре болып, біріменен бірі ешбір шаһары жауласпайды! Орысқа қарамай тұрғанда қазақтың өлісінің ахиреттігін, тірісінің киімін сол жеткізіп тұрды. Әке балаға қимайтұғын малыңды кірелеп сол айдап кетіп тұрды ғой. Орысқа қараған соң да, орыстың өнерлерін бізден олар көп үйреніп кетті. Үлкен байлар да, үлкен молдалар да, ептілік, қырмызылық, сыпайылық - бәрі соларда. Ноғайға қарасам, солдаттыққа да шыдайды, кедейлікке де шыдайды, қазаға да шыдайды, молда, медресе сақтап, дін күтуге де шыдайды. Еңбек қылып, мал табудың да жөнін солар біледі, салтанат, әсем де соларда. Оның малдыларына, құзғын тамағымыз үшін, біріміз жалшы, біріміз қош алушымыз. Біздің ең байымызды: «сәнің шақшы аяғың білән пышыратырға қойған идән түгіл, шық, сасық казақ», - деп үйінен қуып шығарады. Оның бәрі - бірін - бірі қуып қор болмай, шаруа қуып, өнер тауып, мал тауып, зор болғандық әсері. Орысқа айтар сөз де жоқ, біз құлы, күңі құрлы да жоқпыз. Бағанағы мақтан, бағанағы қуанған, күлген сөздеріміз қайда?
Объяснение:
Кря орыстардың бізге деген ққл көзқарасы және қазақ елінің соғар көнуі жайлы
1. Тарихи ескерткіштер аты тақырыбының мазмұнын анықтау:
Тарихи ескерткіштер аты тақырыбында тарихи дерекнамалар, негізгі оқиғалар, маңызды шығармалар мен басқа тарихи ақпараттар мәлімделеді. Бұл тақырып арқылы оқушылар тарихи кезеңдер, дағдылар, деректер, құжаттар мен басқа ақпараттарды оқиды.
- 1)В: Бұл пунктта Тарихи ескерткіштер аты тақырыбында берілген есептік мәселелерді шешу үшін мәндерді тудыру, тарихи дерекнамаларды белгілеу және тарихи дерекнамаларды таңдау саласынан сұрауларды шығармалар туралы белгілеу қажетті. Мысалы, "Қанша тоқсаны шығып, өткізген ережелер негізінде тарихи ескерткіштер жасауды мүмкіндікке ие?" деп сұрау келтіріле алады.
- 2)В: Бұл пунктта да дерекнамалардың каталогтары, каталогтың форматы мен дерекнамаларды реттеп көру тәсілдері туралы ақпарат беріледі. Оқушылардың дерекнама табу үшін изденуге қалайсыз болуы керек? деп сұрау келтіріле алады.
- 3)Бар: Бұл пунктта татулылардың тарихи ескерткіштерге қандай емес, ерекшеленбеген болуы мен тартуы керек па? деп сұрау келтіріле алады. Сондай-ақ, оларға негізделген жаңа тарихи дерекнама жасау бар, дерекнамаларды шығаруға қалайсыз болуы керек?
- 4)Незізгі ақпарат1•2•3: Бұл пунктта тақырыпсыз тарихи ескерткіштерге ерекше тарихи дерекнамалардың өзгертулер мен ыңғайлы дайындамалар қойылуы керек па? деп сұрау келтіріле алады.
- 5) Мәтінге қатысты ой тұжырымыңызды жазыныз: Бұл пунктта оқушылар тақырып бойынша ойларын жазуы талап етіледі. Мысалы, "Тарихи ескерткіштерге не түрлі адаттар көмегін көрсету мүмкін?" деп сұрау келтіріле алады.
3. Жазылым эссе. Кез келген тар тұлға туралы эссе жазу:
Осы жазылым эссенін мақсаты тарихи ескерткіштердің аталымы мен маңыздылықтары туралы ойларымызды білдіру. Біз тарихи ескерткіштерге неге көз жеткізу керек? деп бастаймыз. Олардың барлығы мұғалімдер мен біздің рухани өсиетіміз, туыстайтын кез-келген ерекшеліктеріміз туралы есеп береді. Енді, біз үшін түсіндіреміз, не иеленуі керек.
Алдын-ала, жоспарды енешіктерімізбен, мұғалімдерімізбен жасаймыз. Олар бізге тарих негізінде, туәккізілігімізді пайдалануымыз маңызды болып жатады. Олардың үлестіруші білім жан-жақты, түсініктемелі басындарын жалап көріп, сабақта жасылатын марафонлармен бірге, біз қосымша мәтіндер оқиямыз.
Мысалы, Аманхат туралы тарихи ескерткішті оқымыз. Өйткені олар бізді, еліміздің тарихын түсіндіруге көмек істейді. Оқушылар, сұрақ жауап беруде олардан ақпарат алуға болады. Оларды оқи, проект кешіктерін жаса, сонымыздарға атаулы жазбалар пайдалану мүмкіндігі жастайды. Бұзылған дерекнамаларды де қима сақтау мәніне ие.
Сондай-ақ, мұғалімнің ролі де еңсенді. Олар тақырыптың маңызын айту үшін, оқу тәрбиесіне жоспарды жедел жасау үшін оқушыларға біріктесті кездестіруреді. Мысалы, сабақта сұрақтарға дайындау қосымша ойлары осы мақсатты маңызды реттеулерге түсіндіреді.
Оқушылар, тарихи ескерткіштер тарихтың алғашы ресурсы болып табылады. Біз оны көз жеткізетіндерге қолдау көрсету жолын ақпарат берген және қарастырған жағдайда жасаймыз. Мысалы, оқушылар өзге сілтемелерге, мәтінлерге немесе кітаптарға арналғансыздары ортаға қалып реферат, проект жасауды болады.
Мақсат аруында, тарихи ескерткіштерге тығыз түсініктеме болады. Оларды қосымша ақпарат жасауда, тарихи дерекнамаларды жасалу мен табу мақсатында жарияланады. Біздің мақсатымыз-өсірімділікке қолдау көрсете алуымыз. Тарих негізінде көз жеткізетін аталымдарды магистрлік жұмыстарымызда пайдалануымыз маңызды және тиімді.
Абайдың екінші қара сөзі
ЕКІНШІ СӨЗ
Мен бала күнімде естуші едім, біздің қазақ сартты көрсе, күлуші еді «енеңді ұрайын, кең қолтық, шүлдіреген тәжік, Арқадан үй төбесіне саламын деп, қамыс артқан, бұтадан қорыққан, көз көргенде «әке - үке» десіп, шығып кетсе, қызын боқтасқан, «сарт - сұрт деген осы» деп. Ноғайды көрсе, оны да боқтап күлуші еді: «түйеден қорыққан ноғай, атқа мінсе - шаршап, жаяу жүрсе - демін алады, ноғай дегенше, ноқай десеңші, түкке ыңғайы келмейді, солдат ноғай, қашқын ноғай, башалшік ноғай» деп. Орысқа да күлуші еді: «ауылды көрсе шапқан, жаман сасыр бас орыс» деп.
Орыс ойына келгенін қылады деген... не айтса соған нанады, «ұзын құлақты тауып бер депті» деп.
Сонда мен ойлаушы едім: ей, құдай - ай, бізден басқа халықтың бәрі антұрған, жаман келеді екен, ең тәуір халық біз екенбіз деп, әлгі айтылмыш сөздерді бір үлкен қызық көріп, қуанып күлуші едім.
Енді қарап тұрсам, сарттың екпеген егіні жоқ, шығармаған жемісі жоқ, саудагерінің жүрмеген жері жоқ, қылмаған шеберлігі жоқ. Өзіменен өзі әуре болып, біріменен бірі ешбір шаһары жауласпайды! Орысқа қарамай тұрғанда қазақтың өлісінің ахиреттігін, тірісінің киімін сол жеткізіп тұрды. Әке балаға қимайтұғын малыңды кірелеп сол айдап кетіп тұрды ғой. Орысқа қараған соң да, орыстың өнерлерін бізден олар көп үйреніп кетті. Үлкен байлар да, үлкен молдалар да, ептілік, қырмызылық, сыпайылық - бәрі соларда. Ноғайға қарасам, солдаттыққа да шыдайды, кедейлікке де шыдайды, қазаға да шыдайды, молда, медресе сақтап, дін күтуге де шыдайды. Еңбек қылып, мал табудың да жөнін солар біледі, салтанат, әсем де соларда. Оның малдыларына, құзғын тамағымыз үшін, біріміз жалшы, біріміз қош алушымыз. Біздің ең байымызды: «сәнің шақшы аяғың білән пышыратырға қойған идән түгіл, шық, сасық казақ», - деп үйінен қуып шығарады. Оның бәрі - бірін - бірі қуып қор болмай, шаруа қуып, өнер тауып, мал тауып, зор болғандық әсері. Орысқа айтар сөз де жоқ, біз құлы, күңі құрлы да жоқпыз. Бағанағы мақтан, бағанағы қуанған, күлген сөздеріміз қайда?
Объяснение:
Кря орыстардың бізге деген ққл көзқарасы және қазақ елінің соғар көнуі жайлы