Шекпен — жүннен тоқылатын сырт киім. Шекпен тек қана түйе жүнінен тоқылады. Күзеп алынған түйе жүнін шаң-тозаңынан арылтып, одан соң қолмен майдалан түтеді де, шүйке жасайды. Шүйкеленген жүнді ұршықпен иіреді. Шекпен тоқитын жіп өте жіңішке болады. Иірілген жіпті екі ағаштың арасынан ыспалап өткізіп, оның буылтықтарын кетіріп қайта өңдейді. Шекпен де терме бау тоқитын өрмекпен тоқылады. Тоқылып болған кездемені кәдімгі матадан киім пішкендей етіп өлшеп, шекпен пішеді. Шекпенді жазда киеді. Оған қара барқыттан не болмаса басқа тыстық матадан қаптал жаға (дөңгелек жалпақ жаға) салып, етек жеңін сондай матамен көмкеріп әдіптейді.
Қазақстандағы ең ірі көлдердің бірі. Ол алғашқы дәуірдегі Пятис деген
орналасқан.
Балқаш
қалдығы боль
Балқаш көне
байланыстыр
(қанша?). Іле
алынды. Мен
614 км, ең терең жері
ЖАЗЫЛЫМ
-тапсы
Соңғы кезде Балқаш көлінің деңгейі 2 м-ге төмендеген. Қазіргі Балқаштың ұзындығы –
26,5 м.
Балқаш көне түркі тілінде «балшық», «балық» деген мағынаны білдірген. Суының деңгейі
бірде көбейіп, бірде азайып отырады. Ұзынарал буғазы Сарыесік пен Балқашты байланыс-
тырады. Соның нәтижесінде көлдің батысында су
ащы. Көлге
тұщы, ал шығысында
негізгі суды Іле өзені құяды. Іле өзенінің ұзындығы
2 385 км. Іле өзенінің басы Қытайдың
Текес және Күнгес өзендерінің қосылатын жерінен басталады. Іле өзенінің Қазақстандағы
ұзындығы
740 км. Іле
Жетісу аймағындағы ең ірі өзендердің бірі. «Іле» сөзі моңғол тілін-
дегi «ил, илэ» деген сөзге жақын, яғни «ашық, айқын» дегенді білдіреді.
Іле өзенінің Балқашқа құяр жеріндегі тоғайлы-батпақты жерлер мемлекеттің қорғауына
алынды. Мұнда балықтың сазан, көксерке, аңбалық, ақмарқа т. б. 12 түрі кездеседі.
«Сен білесің бе?» энциклопедиясынан
1 сурет
АЙТЫЛЫМ
4
-тапсырма.
Сұрақтарға сан есімдерді
қолданып, жауап бер.
1. Сен Қазақстандағы қандай көл/өзендерді білесің?
2. Олар Қазақстанның қай жерлерінде орналасқан?
3. Ол көл/өзендердің ұзындығы қандай?
4. Сенің облысыңда қандай көл/өзен бар?
5. Ол көл/өзендерге барып көрдің бе?
6. Олардың атының шығу тарихын білесің бе?
7. Олардың ұзындығы мен тереңдігі қандай?
8. Көл мен өзеннің қандай айырмашылығы бар?
теңіздің қалдығы болып есептеледі. Көл Сарыарқа мен Сарыесік құмдарының аралығында
