Сүйіспеншілік деген не?
Сүйіспеншілік – тіршіліктің негізгі тірегі. Жалпы, менің ойымша, сүйіспеншілік – жақындарымызға, қоршаған ортамызға, бір сөзбен айтқанда, барша әлемге махаббатпен қарау. Сүйіспеншілік ұғымының аясы өте кең. Айналамыздағы келеңсіз жағдайлар мен кедергілерді жеңуге көмектесетін де осы сүйіспеншілік. Бар жан дүниесі, жүрегі сүйіспеншілікке толы жан ешқашан жамандық ойламайды, себебі ол бақытты жан, оның рухы кемелдік көгінде қырандай қалықтап, мәңгіліктің жасыл жайлауына қанат қағады. Мұндай көңілі көктем, жайсаң жандар осы бақытымен барша әлеммен бөліскісі келіп, алып – ұшып тұрады. Осындай асыл жандар тек жақсылық ойлап, игі істермен айналысып, айналасына мейірімін төгіп, көңіл нұрымен шуақтандырып тұрады. Жүрегі сүйіспеншілікке толы жандар жанымызды жылытып, өмірімізге сән береді.
Сүйіспеншілікті адам алғаш шыр етіп дүниеге келген сәтінен бастап сезіп-көре бастайды. Мейірімін төккен ата-анасының ыстық құшағында олардың аялы алақанын сезіне жүріп, өмірге төселеді. Есейе келе толағай сүйіспеншілікті айналасынан көру-көрмеуі екіталай. Әйтсе де, адам өмір бойы сүйіспеншілікті іздеп, дауыл алдындағы шағаладай шарқ ұрып өтері анық. Ендеше, сүйіспеншілікті өмірлік ұстанымызға айналдырып, барлығымыз бақытты болайық!
Жыл сайын дүние жүзінде темекі шегудің салдарынан 4 млн. адам қайтыс болады екен. Бүгінде жер шарында 1,2 млрд. адам темекі шегетін көрінеді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының дерегі бойнша 1997 жылы темекіден 3 млн. адам көз жұмған болса, бұл көрсеткіш жыл сайын 33 пайызға өсіп отырған. Ал, Қазақстанда қазіргі уақытта 5 млн.-ға жуық адам темекі шегеді екен.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының есебіне жүгінсек, егер жағдай өзгермесе, онда таяу жылдарда жарты миллиард адамның түбіне темекі жетуі мүмкін көрінеді.
Темекі тартатын адам күніне орта есеппен 200 рет, айына 6 мың рет, жылына 72 мың рет ішке түтін сорады. Қызығы сол, темекі шегуді о баста «ойнап» бастаған 100 адамның 80-і бірітіндеп тұрақты шылымқорларға айналады. Қазір темекінің мыңнан артық зияны бар екені мәлім болып отыр. Сондықтан, темекі шекпейтіндер оған жоламай-ақ қойсын, шылымқорлар одан құтылудың жолын қарастырсын.
Темекі – адам денсаулығына қауіптілігімен қатар өзіне тәуелді ететін өнім. Ашығында темекіні тастау адамның мықты ниетіне, ерік-күшіне, сабыр төзіміне көп байланысты. Әсілінде, адамдардың нәпсісіне тыйым сала білетін ең тамаша уақыт – ораза ұстайтын Рамазан айы. Ораза ұстаған адамның күні бойы темекі тартпағанына қарағанда, біраз сабыр көрсетіп, басқа кездерде де осы күйін жалғастырса, бір ай ішінде темекі дертінен құтылуға болады
Етістіктің шақтары – іс-қимылдың уақытын білдіретін етістіктің тұлғасы. Олар 3-еу:
1) Осы шақ – сөйлеп тұрған кездегі іс-әрекетті білдіреді.Оның 2 түрі бар:
1. нақ осы шақ – дәл сөйлеп тұрған кездегі іс-әрекетті білдіреді. Жалаң н.о. ш жатыр, отыр, жүр, тұр салт етістіктерінің жіктелуі арқылы жасалады. Мысалы:жатырмын, отырсыз, тұрмыз. Ал күрделі н.о.ш (-а, -е, -й,-ып,-іп, -п )+(жатыр, отыр, жүр, тұр) + жіктік жалғауы жалғануы арқылы жасалады. Мысалы : бара жатырмын, келіп отырсыз.
2. ауыспалы осы шақ – күнделікті дағдылы болып жатқан іс-қимылды білдіреді. Етістік+(-а, -е, -й)+ жіктік жалғауы. Мысалы: Күнде сабаққа бар+а+мын.
2) Келер шақ – сөйлеп тұрған уақыттан кейін болатын іс-әрекетті білдіреді.3 түрі бар:
1. Болжалды келер шақ – іс-қимылдың келешекте болатынын дәл көрсетпей, болжай ғана білдіреді. Жасалу жолы:етістік+(-ар, -ер, -р) + жіктік жалғауы. Мысалы: Ертең сабаққа бар+ар+мын.
2. Мақсатты келер шақ – іс-қимылдың келешекте мақсат етіле орындалатынын білдіреді. Жасалу жолы:етістік + (-мақ, -мек, -пақ, -бақ, -бек)+(-шы, -ші)+жіктік жалғауы. Мысалы:Ертең сабаққа бар+мақ+шы+мын.
3. Ауыспалы келер шақ – алдағы уақытта болатын іс-қимылды білдіреді. Жасалу жолы:етістік + (-а, -е, -й)+жіктік жалғауы. Мысалы:Ертең сабаққа бар+а+мын.
3) Өткен шақ – сөйлеп тұрған уақыттан бұрын біткен іс-әрекетті білдіреді.Оның да 3 түрі бар:
1. Жедел өткен шақ – іс-қимылдың жуық арада болғанын білдіреді.Жасалу жолы:етістік + (-ды, -ді, -ты, -ті)+жіктік жалғауы. Мысалы:Кеше сабаққа бар+ды+м.
2. Бұрынғы өткен шақ – іс-қимылдың жалпы болғанын көрсетеді. Жасалу жолы: етістік + (-ған, -ген, -кан, -кен, -ып, -іп, -п)+жіктік жалғауы. Мысалы :Кеше сабаққа бар+ған+мын.
3. Ауыспалы өткен шақ – сөйлеп тұрған уақытқа дейін дағдылы болып тұрған іс-қимылды білдіреді. Жасалу жолы:етістік +(-атын, -етін, -йтын, -йтін)+жіктік жалғауы. Мысалы:Күнде сабаққа бар+атын+мын.