1.Күлтегін жазуы —ежелгі түркі жазба ескерткіші. Моңғолиядағы Қарабаласаған қаласының қираған орнынан солтүстікке қарай 40 км жерге, Орхон өзені бойындағы Эрдени Цзу монастырының (8 ғасыр) жанына орнатылған. Ескерткіштің биіктігі 3,15 м., ені 1,34, қалыңдығы 0,41 м. Тас бағана бес бұрышты қалқан тәрізді, қырларында айдаһардың суреттері мен қаған таңбалары бейнеленген. Күлтегін ескерткіші туралы алғашқы мәліметтер 19 ғасырдағы батыс зерттеушілерінің еңбектерінде жариялана бастады. Екі құлпытастағы құпия жазуларды түркітанушылар көпке дейін оқи алмай келді.
2.Күлтегін жырының авторы — Йоллығтегін Түрік қағанатының күшқуаты артты, жері барынша кеңіді, ел түрмысы түзелді дегенді төмендегідей етіп суреттейді:
Ол кезде қүл — қүлды болған еді,Күң — күңді болған еді.Үлы әкесін білмес еді .
өткір – дөкір/өтпес (ауыспалы мағынада «өткір» болса, антонимі: жасық болады);
айбынды-қорқақ;
батыр – сужүрек;
күшті - әлсіз;
қос - бөлек/біреу;
солғын – балғын;
бірлік – алауыздық;
бақ – бақытсыздық;
жауыз – мейірімді;
бағасыз – құнды;
белгі –––
ұзақ – қысқа;
тарау – жиналу, қосылу, шырқамау, тарамау;
тарту – тартпау, шекпеу, сыйламау, ұқсамау, тежемеу, тізгіндемеу.
Берілген сөздердің синонимдері:
Өткір – үшкір (ауыспалы мағынада болса, батыл, бетті, жүректі, өжет, өр, өтті, тәуекелшіл);
Айбынды – айбарлы, айбатты, айдынды;
Батыр - ер, қаһарман;
Күшті - әлді, әлуетті, белді, жігерлі, қабырғалы, қажырлы, қайратты, қарулы, қарымды, қауқарлы, қуатты, құдіретті, мелжемді, мықты;
Қос - екі, жұп; сыңар;
Солғын - бәсең, көмескі, нәзік;
Бірлік - ауызбіршілік, бүтіндік, ұжым, ұйымшылдық, ынтымақ;
Бақ – бақыт, бау, береке, құт, талай, ырыс;
Жауыз – бұзық, кәззап;
Бағасыз – құнсыз;
Белгі – таңба, ишара, ишарат, нышан, нышана, тұспал;
Ұзақ – алшақ, алыс, аулақ, жырақ, қашық, қиыр, қиян, қырым, шалғай, шет, шыған, шырқау;
Тарау – азғындау, азу, ару, арықтау, ашаңдау, бытырау, жүдеу, кілмию, кірбию, кіртию, сала, солу, таралу, тарқау, тармақ, шашырау, ыдырау;
Тарту (бұл сөздің 20-ға жуық түрлі мағынасы бар. Синонимдер де түрлі мағынасына қарай жазылған). - айнымау, ауыздықтау, осу, тежеу, тізгіндеу, тілу, ұқсау, шегу, шықпырту.
Объяснение:
