Дәрумен- денсаулық кепілі. Себебі дәрумен ол құнарлы әрі біздің ағзамызға қажетті заттардың бірі. Дәрумендердің адам ағзасына пайдасы зои. Олар біздің сүйектеріміздің және басқа да мүшелеріміздің дұрыс қалыптасуына септігін тигізеді. Әр адам дәруменге мұқтаж. Мәселен көзіміздің дұрыс көруі үшін сәбіз, балық, жұмыртқа өнімдерін көптеп тұтынуымыз қажет. Ал есте сақтау қабілетін жақсарту үшін құрамында жаңғақ бар өнімдерді тұтынуымыз керек. Әсіресе дәрумендердің көбі теңіз өнімдерінде кездеседі. Азық- түліктерден басқа арнайы дәрумендерді дәріханадан қажетімізге қарай сатып алып, күнделікті пайдаланып жүруіміз қажет
1457 жылы Әбілқайыр хан Сығанақ түбінде қалмақтардан жеңілгеннен кейін, Керей мен Жәнібек сұлтандар қол астындағы ру - тайпаларымен Шу өңіріне келіп қоныстанып, Қазақ хандығының негізін қалаған. Мұхаммед Хайдар Дулатидің «Тарих и Рашиди» кітабында Қазақ хандығының құрылған жері – Шу мен Талас өңірі деп айтылады. Әбілқайыр ханға наразы сұлтан, әмірлер, ру - тайпа басшылары Керей мен Жәнібекке келіп қосылады. Аз уақыттың ішінде халықтың саны 200 мыңнан асып түседі.
Қазақ хандығының құрылуын осыған дейін бүкіл Қазақстан аумағында болған әлеуметтік - экономикалық және этно - саяси процесстердің заңды қорытындысы деп санауға болады. XV ғасырдың 60 жылдары қазақ хандары қарсыластарын тықсыра отырып, Батыс Жетісуды мекендеді.
XVI - XVII ғасырларда Қазақ хандығы нығайып, шекаралары кеңейе түсті. Орта Азия, Астрахан, Қазан, Сібір хандықтарымен, Ресеймен тығыз байланыс орнатты.
Ұлан байтақ елімізге, жерімізге жан - жақтан көз тігіп, ойран салушылар көбейді. Ең қатерлісі XVI - XVIII ғасырларда жоңғарлардың шапқыншылығы болды. Әйгілі Төле, Қазыбек, Әйтеке билердің ұйытқы болуымен Қанжығалы Бөгенбай, Қаракерей Қабанбай, Шапырашты Наурызбай, Баян батыр секілді көптеген батырлар Абылай ханның ақ туының астына бірігіп, Жоңғар шапқыншылығынан қазақ жерін толық азат етті. XVIII ғасырда қазақ хандығының тәуелсіздігіне қатер төндірген тек қана Жоңғар хандығы ғана болған жоқ. Оңтүстіктен Хиуа, Қоқан, Бұхара хандықтары, батыс пен солтүстігінде қалмақтар, башқұрттар, орыс казактары үнемі шапқыншылық жасаумен болды.
Көлдер;Балхаш,Арал,Зайсан,Алакөл
Өзендер;Сырдария,Іле,Жайық,Есіл,Ертіс,Арыс,Боралдай