Объяснение:
Қазақ халқы ерте заманнан-ақ табиғатқа етене жақын өскендіктен ауа райын сол табиғат құбылыстары мен жан-жануарлардың тыныс-тіршілігіне қарап болжағаны белгілі.
Олар ерте кезден ауа райын алдын ала бақылап, мал-жанның түрлі апаттардан аман сақтау үшін ерте қамданып отырған. Ауа райын болжаушылар табиғат құбылыстарын бақылап, күн есептеудің дәстүрлі әдістерін құпия ұстаған. Оны атадан балаға мұра етіп қалдырып отырған. Сонымен де олар аспан денелері мен табиғат құбылыстарын бақылап, естелікке алып отыруымен бірге, өз кезегінде мал-жанға қолайлы жаңа өріс, ел-жұртқа жайлы құтты қоныс таңдауда да шешуші рөл атқарып келген. Бүгінде сол игі дәстүр ұмытылып бара жатқаны жасырын емес. Себебі интернет дамыған заманда әлемнің кез келген түкпірінде қандай ауа райы екенін немесе алдағы аптада күн райы қандай болатынын үйде отырып та білетін болдық. Әйтсе де бұл болжамдар табиғи апаттар мен зілзалалардан кейде сақтап, кейде бармақ тістетіп жататыны да бар.
Қазақ ауа райын қалай болжаған?
2016 жылғы 24 қаңтар 03:49
Қазақ ауа райын қалай болжаған?
АСТАНА. ҚазАқпарат - Қазақ халқы ерте заманнан-ақ табиғатқа етене жақын өскендіктен ауа райын сол табиғат құбылыстары мен жан-жануарлардың тыныс-тіршілігіне қарап болжағаны белгілі.
Олар ерте кезден ауа райын алдын ала бақылап, мал-жанның түрлі апаттардан аман сақтау үшін ерте қамданып отырған. Ауа райын болжаушылар табиғат құбылыстарын бақылап, күн есептеудің дәстүрлі әдістерін құпия ұстаған. Оны атадан балаға мұра етіп қалдырып отырған. Сонымен де олар аспан денелері мен табиғат құбылыстарын бақылап, естелікке алып отыруымен бірге, өз кезегінде мал-жанға қолайлы жаңа өріс, ел-жұртқа жайлы құтты қоныс таңдауда да шешуші рөл атқарып келген. Бүгінде сол игі дәстүр ұмытылып бара жатқаны жасырын емес. Себебі интернет дамыған заманда әлемнің кез келген түкпірінде қандай ауа райы екенін немесе алдағы аптада күн райы қандай болатынын үйде отырып та білетін болдық. Әйтсе де бұл болжамдар табиғи апаттар мен зілзалалардан кейде сақтап, кейде бармақ тістетіп жататыны да бар. Ал ертедегі қазақ халқы ауа райын қалай болжаған? Академик-ғалым Ақселеу Сейдімбек Қазақ әлемі ғылыми-зерттеу еңбегінде осы ауа райы болжамдарын да жазып кеткен. Ендеше, назарларыңызға ата-бабаларымыздың ауа райы жайындағы жорамалдары мен ырымдарын ұсынып көрмекпіз.
***
Құр мен шіл қар астын қорғаласа, кешікпей-ақ боран болады.
Бозторғай ұясын ойпаңға салса, жаз қуаң болады. Бозторғай ұясын қыраңға салса, жаз жауынды болады.
Дуадақ қыстап қалса, қыс жайлы болады.
Қамыс торғайы ұясын биікке салса, жаз жаңбырлы болып, су көтеріледі.
Қызыл қаз саздан соғатын ұясының іргесін биік етсе, жаз жаңбырлы болып, су көтеріледі.
Жыл құстары топтасып ұшса, жылымық күз созыла түседі. Жыл құстары қайтқанда төмен ұшса, қыс қатты болады.
Жарқабақтағы ұя биікке салынса, су тасқыны болады.
Саңырау құр бұтаққа қонақтаса, тұман түседі.
Қарға топтасып қарқылдаса, ауа райы бұзылады.
Шіл үйірін молайтса, қыс суық болады.
Көк жасыл шегіртке молайса, жаз қуаң болады.
Суыр ініне ерте жатса, қыс қатты болады. Суыр інінің аузын қораласа, көктемде су тасқыны болады. Суыр інінен ерте шықса, кешікпей күн жылынады. Суыр мезгілсіз жайылса, ауа райы бұзылады. дейтін бірнеше сынды ырымдармен біліскен
Жоғары оқу орындарындағы ғылыми-зерттеу жұмыстары. Негізгі ережелер» мемлекеттік стандартына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 17 мамырдағы №499 қаулысымен бекітілген Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдары қызметінің үлгілік қағидаларына сәйкес, «Болашақ» университеті профессор - оқытушылар құрамы мен білім алушыларының жүргізіп жатқан ғылыми-зерттеу жұмыстары жоғары білімді кәсібимамандар дайындау үдерісінің құрамдас бөлігі болып табылады және білім мен ғылымның ықпалдасуын қамтамасыз етуге, жақын және алыс шетелдердің жоғары оқу орындарымен, ғылыми - зерттеу орталықтарымен халықаралық байланысты нығайтуға бағытталған.
Қала едәуір 740 шаршы шақырымға тең үлкен ұлан- байтақ аумақты алады, 200 мың. адам және түрлі ұлт өкілдері тұрады: орыстар (43%), қазақтар (31%), украиндықтар (14%), немістер (4%), татарлар (2%) және басқа да ұлттар (6%). Қостанай қаласы едәуір пайдалы қазбалармен бай, онда белсенді түрде тау кенін, бокситтер, асбест, және азды- кемді алтын, күміс, лимонита, мырыш, никель және тағы басқа қазбаларды өндіреді. Сонымен қатар жеңіл индустрия (аяқ киім және киім тігу, жиһаз өндіру бойынша фабрика) және тағам өнеркәсібі (ет, жем, сүт қайта өңдейтін және арақ өндіретін зауыттар) кемелденген. Зауыттарға шикізатты: ірі қара мал, тауық, шошқаларды сондай- ақ жергілікті фермаларда өсіреді.
Қостанай басқа Қазақ қалаларының білім мекемелері деңгейі бойынша және ғылыми- техникалық санына жол бермейді. Қостанайда 30- дан аса жалпы білім беретін мектептер, 12 орта мамандырылған мекемелер және 13 жоғары оқу мекемелер салынды. Қостанайдың ең негізгі Университеттері А. Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті және Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты болып табылады.
Қостанайда туристердің назарын аудартатын, соның ішінде екі мыңға жуық тарихи және мәдени ескерткіштері бар.
Туристердің ағайынды Яушев пассажы сияқты және Воронова және Сенокосова саудагерлер үйлері сияқты тарихи ғимараттары назарын аудартады.
Мәдени демалысын жақсы көретіндер қуыршақ және орыс драм театрына, И. Омаров атындағы Қазақ театрына және тамаша облыстық филармониясына бара алады. Сондай- ақ Қостанайда бірегей мұражайы бар: Ы. Алтынсарин мұражайы мұрасы және тарих және өлкетану мұражайы бар.
Әрине Қостанайда болғасын орталық әмбебабы дүкенінен, Ғаным дизайн ателье, Art- cafe дүкенінен (кәде сыйларсыз, жергілікті кәсіпшілер суреті) есте қалатын кәде сыйларсыз кете алмайсын.
Қостанайда тек қана демалмай, сонымен бірге санаторияларда және профилакторияларда емделуге болады.