Ұлтты ұлтты ерекшелейтін ол оның тілі, діні және ғасырлардан жеткен рухани термірқазығы саналатын асыл қазынасы, яғни – САЛТ ДӘСТҮРІ. Уақыт өтіп, заман мен адам өзгерген сәтте, бабалардан қалған осы «Дала заңдарын» біреу білсе, біреу біле бермейді. Сондықтан балаларға қатысты дәстүрлер жайлы кішігірім мәліметтерді бере кетуді жөн көрдік. Жалпы халқымыз ұрпақ тәрбиесіне ерекше мән береді. «Бала бауыр ет», «балалы үй базар» халқымыз салт-дәстүр, әдет-ғұрыптарын ұрпағына «бесік жыры» арқылы сіңдіріп отырған. Бұдан көшпенді халықтың тыныс-тіршілігінен туындаған халық педагогикасінің қайнар көзі салт-дәстүрімен астасып жатқанын аңғаруға болады. Осы орайда балаларға байланысты «Шарана шайқау» және «Жарыс қазан» салт-дәстүрлері жайлы айта кеткіміз келеді. Шарана шайқау — Ұлттық салт-дәстүр. Жаңа түскен жас келін туыс ауылдарды қыдырып жүргенде, көпті көрген даңсалы бәйбішелер, жас келінге «шілде суына сал» деп күміс теңге, моншақ-маржан, жүзік, сырға сияқты бұйым береді. Жас келіншек босанғанда, баланы шаранасынан шайқап жуып тазартады. Шарана суды қазақтар шілде суы деп атайды. Бағанағы берген нәрселерді суға салады, оны баланы шомылдырған әйелдер таласа-тармаса шарана суын шайқап алады. Оны қазақ кадесінде «шарана шайқау» деп атайды. Жарыс қазан – екіқабат әйелдің қиналмай босануы үшін жасалатын ырым. Ол үшін әдейі сақтап жүрген сүр етті асады. Осы ет піскенше әйел де жарыса тез босанады деген сенім қалыптасқан. Ай-күні жеткен жүкті әйел қатты толғатып, толғақ жилей бастағанда, сол ауылдағы пысық әйел отқа, ошаққа жарыс қазан асады да, қуырдақ қуыра бастайды. Жарыс қазан асудағы себеп қазанмен бірге толғақ жилейді, тамақтан бұрын бала туылады деп ырымдағаны. Егер әйел босана алмай одан ары қиналса, жарыс қазан асып отырған әйел қолына қара пышақты алып «қара қазан бұрын пісе ме, қара қатын бұрын туа ма?» деп, қолындағы пышақты қазанға жанып-жанып зіркілдейді. Қазақ мұны «жарыс қазан» деп атайды. «Ел болам десең, бесігіңді түзе» деп ұлы қаламгер М.Әуезов айтқандай, қай ғасырда, қай қоғамда болмасын ата-ана міндеті –саналы да салиқалы ұрпақ тәрбиелеу. Ендеше ұлт үшін салт-дәстүрлердің ұрпақ тәрбиесінде алатын орны ерекше.
Дереккөз::
https://qazradio.fm/kz/news/13237/
Кез келген материалды көшіріп жариялау, бөлісу үшін qazradio.fm сайтына сілтеме берілуі тиіс.
2.Бірыңғай бітеу буынды сөздер қатары
С) жаңбыр, достық
Д) қазақ, наурыз
Бітеу сөз дегеніміз- дауыссыз әріптен басталып, дауысты әріптен аяқталатын сөз.
3.Тасымалдауға болмайтын сөз
Е) қарт
Қарт сөзі тасымалдауға келмейді.
Қ - арт (қате)
Қа - рт (қате)
Қар - т (қате)
4.М.Мақатев қай жылы дүниеге келді?
Д) 1931 жылы
5. Барыс септігінде тұрған сөзді көрсетіңіз
«Асқар көршісіне тез келуді ескертті»
С) көршісіне
Барыс септігінің сұрағы- Кімге? неге? қайда?
Кімге? көршісіне
6.Туынды сын есім
В) сабырлы
Туынды сын есім дегеніміз- түбірге жұрнақ жалғану арқылы жасалған сын есім.
Сабыр жұрнақ- лы.
7.Жіктік жалғауы дұрыс жалғанған зат есім
Д) Шәкіртпіз
8. Түбір сөздер қатарын табыңыз
E) Сурет, ән, күй
9.Буын үндестігіне бағынбайтын қосымша
С) - мен, - бен, -пен
10.Ұяң дауыссыздан басталған сөз
Е) жалқау
Ұяң дауыссыздар: б, в, г, ғ, д, ж, з.
11. Мемлекеттік тудың авторы кім екенін анықтаңыз.
B) Ш.Ниязбеков.
Шәкен Ниязбеков.
12.Жалғаудың неше түрі бар:
D) 4
Жіктік жалғаулар: тәуелдік, көптік, жіктік, септік.
13.Ұлттық валюта күні қашан?
С) 1993 ж.15 қараша
14.Сын есім нені білдіретінін көрсетіңіз
Е). заттың түрін, түсін
Сын есімнің сұрақтары- қандай? қай?
15.Сын есімді сөз тіркесін көрсетіңіз
Д). адал адам
Қандай адам? адал адам.
16.Сан есімнің қай септікте тұрғанын анықтаңыз
Таңертең сағат жетіде тұрамын.
А. жатыс септік
Жатыс септіктің жалғаулары - да, де, та, те, нде, нда т.б
17.Реттік сан есімнің жұрнақтарын табыңыз
В). –ыншы,-інші, -ншы, -нші
18.Абайдың халықты оқуға, білімге шақырған өлеңі
D) Ғылым таппай мақтанба"
19.Үндестік заңына бағынбайтын сөз
Д) Қарағанды
20.Езулік дауыстылар
В) е, і
21.Омонимді белгілеңіз: "Ол сенен он жас үлкен".
С) он
Омоним деген- жазылуы бірдей, мағыналары әртүрлі сөздер.
Мысалы: Ара
Шағатын, бал жинайтын ара
Ағаш кесетін ара
22.Шығыс септігінің жалғауларын көрсетіңіз.
B) -нан, -нен, -дан, -ден, тан,-тен
23.Қос сөзді көрсет.
Е) Күні-түні
24.Дара сын есімді көрсет.
С) Әдемі
25.«Жоғары» сөзінің антонимін көрсет
В) Төмен
Антоним дегеніміз- қарсы мәндес сөздер.
Мысалы: ақ - қара