Төрт түлік малдың пайдасы
Қазақ халқы түйе, жылқы, қой және сиыр малдарын төрт түлік деп атаған. Халық төрт түліктің әрқайсысының сақтаушы иесі бар деп ұғынып, оларды ойсылқара, қамбар ата, шопан ата, зеңгі баба деп атаған.
Қазақ халқы төрт түлік малдың ішінде түйе малын байлық ретінде де, көлік ретінде, азық ретінде де аса қатты қастерлеген. “Нар жолында жүк қалмас” деген мәтел осының айғағы.
Түйенің түбіті мен шудасы қымбат саналады:түбіттен иіріп тоқыған киім ең жылы, ең төзімді болады; шудадан жіп, арқан еседі. Түйенің сүті де асыл. Одан ашытатын қышқылтым сусынды Батыс Қазақстанда «шұбат», Түркістан жағында «қымыран» деп атайды. Ғылымның дәлелдеуінше, шұбаттың дәрілік қасиеті қымыздан да артық саналады. Түйенің етінің дәмі де ерекше. Сонымен, түйе малының пайдасы осы.
Көшпелілердің, оның ішінде қазақтың төрт түлік малдың ішіндегі қастерлеп, пір тұтатыны жылқы. “Ат ердің қанаты”, “Мінсең көлік, жесең ет” деп жылқы малын аса жоғары бағалаған.
Қой да көшпелі елдердің ерте заманнан малданған түлігінің бірі.Ол әрі киім, әрі тамақ.Киім дегенде, оның жүнінен гөрі ертедегі көшпелі халыққа терісі қымбат болған. Өйткені қыс, күз айларында жылы киім керек.Оған илеген қой терісінен тігілген ішік, тон, тұлыптан жылы киім табылмайды.Қазіргі кездегі «дубленка»аталатын сәнді тон да осы қой терісінен жасалады. Ал жүнінен неше түрлі асыл жүн маталар тоқылады.Ол үшін биязы жүнді қойлар өсіріледі.Қазақ қойының жүні киіз басуға, кілем тоқуға, байпақ, пима дайындауға жұмсалады.Негізінен қойдың азықтық және киімдік пайдасы жылқы мен түйе түліктерінен артық.
Сиыр малының да пайдасы зор. Еті мен сүтінен бөлек, сонымен қатар сиырдың мүйізінен тарақ та жасап, оны аса жоғары бағалаған.
- Сізге қызмет көрсетуге дайынмын. Міне десерттар, ішетін сусындар.
-Мен ас мəзірінде теніз өнімдерінен жасалған ризотто көріп турмын. Ол қандай теніз өнімдері?
-Ол қара теніздін рапандары жк не кальмардын даналары. Олар аскөкпен, курішпен жəне крем туздығы мен беріледі.
-Онда маған екі порция ризотто теніз өнімдерімен.
-Не ішесіз?
-Шараптардан қандайын усынасыз?
-Ақ шарап. Мысалы француздық<<Шато>>, ас мəзірдін астынғы жағында жазылып тур.
-Ол жана шараппа?
-Өткен жылғы егіндерден.
-Жақсы, екі шыны шарап.
-Десерт жейсіздерме?
-Əзірше керек емес. Мумкін кейін кілегеймен бірдене тапсырармыз. Ас мəзірін алып кетеберсеніз болады.
-Сіздін тапсырысыныз бес-он минут ішінде дайын болады. Жақсы демалыс тілеймін.
-Рахмет.